Protesti urodili plodom: Iran ukida moralnu policiju, razmatraju i obavezno nošenje hidžaba

Iran ukida policiju za moral nakon više od dva mjeseca protesta izazvanih hapšenjem i ubistvom Mahse Amini zbog navodnog kršenja strogog ženskog kodeksa oblačenja u zemlji, prenijela je 4. decembra agencija AFP pozivajući se na lokalne medije, prenosi Radio Slobodna Evropa.

Povod za masovne proteste koji su se proširili i van granica Irana bila je smrt 22-godišnje Mahse Amini, Iranke kurdskog porijekla nakon hapšenja zbog navodnog kršenja šerijatskog zakona o obaveznom nošenju marame.

Mahsa Amini je preminula 16. septembra, tri dana nakon što je uhapsila moralna policija u Teheranu.

“Policija za moral nema nikakve veze sa pravosuđem i suspendovana je”, rekao je državni tužilac Mohamed Džafar Montazeri, a prenosi agencija ISNA.

On je tu izjavu dao na vjerskoj konferenciji kao odgovor na pitanje jednog od učesnika “zbog čega se policija za moral ukida”, navela je u izvještaju agencija ISNA.

Prema podacima boraca za ljudska prava, najmanje 450 ljudi je ubijeno, a više od 15.000 privedeno u vladinim akcijama protiv demonstranata.

Protesti u znak podrške ženama u Iranu organizovani su u prethodna dva mjeseca širom svijeta.

Moralna policija, formalno poznata kao Gasht-e Ershad ili “Patrola za navođenje” osnovana je pod predsjednikom Mahmudom Ahmadinedžadom, da bi “širila kulturu skromnosti i hidžaba”.

Jedinice su počele da patroliraju 2006. godine.

Najava njihovog ukidanja uslijedila je dan nakon što je Montazeri rekao da “i parlament i pravosuđe rade (na pitanju)” da li je potrebno promijeniti zakon koji zahtijeva od žena da pokrivaju glavu.

Predsjednik Irana Ebrahim Raisi izjavio je u televizijskim komentarima 3. decembra da su iranske republikanske i islamske osnove ustavno ukorijenjene, “ali da postoje metode za sprovođenje ustava koje mogu biti fleksibilne”.

Hidžab je postao obavezan četiri godine nakon revolucije 1979. koja je zbacila monarhiju koju podržavaju Sjedinjene Američke Države (SAD). Tada je uspostavljena Islamska Republika Iran.

Policajci za moral su prvobitno izdavali upozorenja prije nego što su počeli da hapse žene prije 15 godina.

Odrede za poroke obično su činili muškarci u zelenim uniformama i žene obučene u crne čadore, odjeću koja im pokriva glavu i gornji dio tijela.

Uloga jedinica je evoluirala, ali je uvijek bila kontroverzna čak i među političarima koji su se kandidovali na predsjedničkim izborima.

Norme odijevanja su se postepeno mijenjale, posebno pod bivšim umjerenim predsjednikom Hasanom Rouhanijem, kada je postalo uobičajeno da žene na ulici nose farmerke sa širokim šarenim maramama.

Međutim, u julu 2022. njegov nasljednik, ultrakonzervativni Raisi, pozvao je na mobilizaciju “svih državnih institucija za sprovođenje zakona o maramama”.

Raisi je tada optužio da su “neprijatelji Irana i islama gađali kulturne i vjerske vrijednosti društva širenjem korupcije”.

Uprkos tome, mnoge žene su nastavile da krše pravila, posebno u većim gradovima.

Iranski regionalni rival Saudijska Arabija je takođe angažovala policiju za moral da sprovede pravila oblačenja žena i druga pravila ponašanja, da bi od 2016. minimalizovala njenu ulogu u nastojanju da se distancira od strogog imidža koji prati tu islamsku državu.