Otvorena birališta u Makedoniji: Da li će zemlja izaći iz političke krize?

Građani Makedonije s pravom glasa jutros od sedam sati izlaze na birališta na prijevremenim parlamentarnim izborima, javlja reporter Anadolu Agency (AA) iz Skoplja.

Izbori se održavaju dvije godine prije planiranog roka, u skladu sa sporazumom o okončanju političke krize koju su prethodnih mjeseci obilježile međusobne optužbe dvije glavne političke stranke konzervativne VMRO-DPMNE i opozicionog ljevičarskog SDMS.

Predstavnici koalicija i stranaka u Makedoniji potpisali su 20. novembra Kodeks kojim se obavezuju na fer i demokratski izborni proces.
Tokom predizborne kampanje dominirala je tema afere sa masovnim prisluškivanjem. Opozicija je optuživala lidera vladajuće VMRO-DPMNE Nikolu Gruevskog i njegove najbliže saradnike za pljačku, korupciju i kriminal, prijeteći da će, poslije izbora završiti u zatvoru i morati da vrate novac koji su, kako tvrdi opozicija, ukrali od građana. Gruevski i njegova partija tvrde da opozicija na čelu sa liderom SDSM-a Zoranom Zaevom montiranom aferom prisluškivanja želi doći na vlast i da je zbog toga, kako kažu, vještački izazvala krizu kojom destabilizuju Makedoniju.

Također, veliku pažnju javnosti tokom predizborne kampanje je privukla i izjava Zaeva da albanski bude zvanični jezik na teritoriji cijele države. Gruevski je kritikovao takvu ideju, tvrdeći da bi dvojezičnost i federalizacija Makedonije mogli dovesti i do raspada države. Inače, prema Ustavu Makedonije, u sredinama gdje Albanci čine više od 20 posto stanovnika, službeni jezik je i albanski. Ipak, partijski programi su tokom kampanje manje-više ostali u sjenci međusobnog obračuna lidera dvije najveće partije u vezi sa prisluškivanjem.

Partija Gruevskog nastupala je sa sloganom „Znaš šta je bolje!“ i programom ispisanim na čak 500 stranica, dok je slogan partije Zaeva, koji je imao program u 100 tačaka, glasio „Za život u Makedoniji!“.

Političke partije Albanaca su se, kao i u svim dosadašnjim izbornim ciklusima, i tokom ove kampanje najviše koncentrisale na etničke teme.

Na izborima na kojima će državljani Makedonije moći glasati večeras do 19 sati učestvuje 11 političkih subjekata: Koalicija „Za bolju Makedoniju“ na čelu s VMRO-DPMNE, Demokratska partija Albanaca (DPA), Demokratska unija za integraciju (DUI), koalicija na čelu s SDSM, Koalicija „Za promjene i pravdu“ (FRODEM, DEMOS, DS MORO-RP), Partija demokratskog prosperiteta (PDP), Koalicija „Savez za Albance“ (DR-DPA Uniteti, NDP), Liberalna partija, VMRO – Za Makedoniju (VMRO – NP, OM, Dostojanstvo), Pokret Besa i Ljevica.
Glavni favoriti, prema svim očekivanjima, u borbi za 120 do 123 mjesta u makedonskom Sobranju, u zavisnosti od toga koliko će zastupnika izabrati dijaspora, su koalicije predvođene vladajućom VMRO DPMNE i opozicionim SDSM-om.

Pravo glasa na ovim izborima u Makedoniji imaju 1.784.524 građanina, dok 20.591 ima stalno prebivalište van zemlje.

Podsjetimo, lideri četiri najveće makedonske stranke su 31. avgusta ove godine postigli dogovor da se prijevremeni parlamentarni izbori održe 11. decembra. Sporazum su potpisali predsjednik vladajuće VMRO-DPMNE Nikola Gruevski, predsjednik opozicionog SDSM Zoran Zaev, i predstavnici albanskih partija, lider Demokratske unije za integraciju (DUI) Ali Ahmeti i prvi čovjek Demokratske partije Albanaca (DPA) u Makedoniji Menduh Thaci.

Oni su prethodno utvrdili da su ispunjeni svi potrebni uslovi za održavanje izbora koji su predviđeni Sporazumom iz Pržina iz juna prošle godine. Tim sporazumom je planirano da se riješi duboka politička kriza u zemlji koja je počela na proljeće 2014. godine kada je SDSM poslije parlamentarnih izbora u junu odbio ući u parlament, optužujući vladajuću VMRO DPMNE da je lažirala izbore.

Politička kriza u zemlji je dodatno produbljena u februaru 2015. godine kada je opozicija optužila tadašnjeg premijera Gruevskog i njegovog šefa protuobavještajne službe da su prisluškivali više od 20.000 ljudi, uključujući policajce, sudije, novinare i diplomate.
Kriza je zaoštrena i odlukom predsjednika Makedonije Gjorgea Ivanova da abolira političare, među kojima je bilo najviše funkcionera vladajuće stranke u slučajevima koji su vezani za aferu prisluškivanih razgovora. Pomilovanje je izazvalo oštre reakcije glavnih stranaka i Evropske unije, kao i ulične proteste u Skoplju i u drugim gradovima, a odluka je ubrzo poništena.

Inače, izbori u Makedoniji su ove godine dva puta odlagani, u aprilu i junu, jer su opozicija i međunarodna zajednica smatrali da u zemlji još ne postoje potrebni uslovi za održavanje fer i poštenih izbora, te da birački spisak nije pročišćen i da mediji ne izvještavaju fer i nepristrasno.

Tokom političke krize građanski pokret “Protestujem” je diljem zemlje održavao masovne proteste, tražeći ostavku predsjednika države i vlade sastavljene od VMRO-DPMNE-DUI, kao i formiranje nove vlade.

Evropska unija (EU) i SAD, posrednici u prevazilaženju duboke političke krize, koja se naglo zaoštrila poslije afere sa prisluškivanjem, apelovali su da izbori budu kredibilni i fer.