Kako su jugoslovenski ratovi uticali na Bundeswehr i Njemačku

„Devedesete su bile ključna decenija za spoljnu i bezbjednosnu politiku Njemačke – tokom ovog perioda, redefinisana je njena međunarodna uloga. Ujedinjena Njemačka je povratila svoju staru geopolitičku poziciju centralne sile u srcu Evrope, ali ju je redefinisala u svjesnom odvajanju od prošlosti”, piše Michael Staack u uvodu teksta za Frankfurter Algemeine Zeitung (FAZ). Radi se o prikazu knjige „Bundeswehr na Balkanu. Između rata i očuvanja mira”, autora Agilolfa Kesselringa, prenosi DW.

U kratkom dijelu o periodu poslije 2. Svjetskog rata do ponovnog ujedinjenja, autor navodi da je (zapadna) Njemačka kroz „dobrovoljnu integraciju” u Evropsku zajednicu, NATO i KEBS „htjela da pruži svoj doprinos srastanju Evrope u cjelini, uključujući Rusiju i cijelu centralnu i istočnu Evropu”. Istovremeno, „razvijala se šira liderska uloga Njemačke u Evropi”, iako i dalje čvrsto usidrena u savezništvo sa Francuskom, ustanovljeno 1963. Uloga Berlina u međunarodnoj odbrambenoj i bezbjednosnoj politici „bila je definisana prvenstveno kao reakcija na krize i sukobe.”

Rat se vratio u Evropu

„Agresijom protiv Slovenije i Hrvatske koju je učnila JNA pod srpskim vodstvom, 1991. rat se vratio u Evropu” piše Staack i navodi da je upravo „međunarodni angažman kojim je dominirao Zapad, sa ciljem okončanja jugoslovenskih ratova, postao centralni katalizator za transformaciju Bundeswehra – od sile odvraćanja u sukobu Istok-Zapad, u vojsku koja se aktivno uključujuje i u borbna dejstva”.

Staak potom piše da Agilolf Kesselring u svojoj knjizi želi da predstavi vojno-istorijsku rekonstrukciju misija Bundeswehra na Balkanu, te da ga posebno zanima – „da li je tih oko 25 pojedinačnih misija bilo zasnovano na sopstvenoj, njemačkoj strategiji za jugoistočnu Evropu”.

Fokus ove studije je na angažovanju Bundeswehra u Bosni i Hercegovini do 1998. „Izuzetno važan sukob na Kosovu, i sukobi u i oko današnje Sjeverne Makedonije tretiraju se samo površno. U tom smislu, naslov knjige je pogrešan, jer nije dat ukupan opis operacija Bundeswehra na Balkanu”, smatra autor teksta za FAZ, Mihael Staack (1959) poltikolog i profesor na univerzitetu Bundeswehra u Hamburgu.

Staack navodi da su 80-ih, poslije smrti Josipa Broza Tita (1892-1980) stručnjaci sa Zapada „scenario raspada Jugoslavije vidjeli kao najvjerovatniji razvoj događaja, uključujući i rizik od nasilne eskalacije”. Međutim, kako piše, dešavanja u Jugoslaviji bila su u sjenci epohalnih preokreta u Sovjetskom Savezu, a zatim i u čitavom bivšem Istočnom bloku.

„Kada je kolaps zaista nastupio, međunarodna zajednica se u velikoj mjeri pokazala nespremnom. Ispostavilo se da su diplomatski instrumenti bili isto tako beskorisni isto kao i misije plavih šljemova”.

Prekretnica za Njemačku politiku i Bundeswehr

U tekstu se dalje navodi kako su „međunarodni akteri su morali da povećavaju obim i intenzitet vojnog angažovanja – korak po korak – i uvijek kao reakcija na eskalaciju nasilja koje je srpsko rukovodstvo pod Miloševićem sprovodilo krajnje brutalno, uključujući i zločinačku strategiju etničkog čišćenja”.

NATO je tako dobio novi zadatak. Bundeswehr nije bio uključen u misije plavih šljemova, ali je skoro od samog početka učestvovao u operacijama NATO, piše FAZ. Za to su se Njemačkoj prvo morali stvoriti politički i pravni preduslovi. Nakon što se (Zapadna) Njemačka pridružila UN (1973), stav Berlina je uvijek bio da, „Bundeswehr može samo da brani teritoriju NATO”.

Staack potom navodi da je „prekretnica došla sa presudom od 12. jula 1994. kada je Savezni ustavni sud otvorio put čitavom spektru misija njemačke vojske u inostranstvu”.

Prestanak važenja Kohlove doktrine

U tekstu dalje piše da „u svom prikazu žučnih debata o ovom pitanju, Kesselring jasno stavlja do znanja da je pripadnost određenoj generaciji imala veći značaj od partijsko-političkih linija podjele”.

Takozvana Kohlova doktrina, isključivanje operacija Bundeswehra u zemljama u kojima je nacistički Wehrmacht izvršio invaziju tokom Drugog svjetskog rata – „nije više mogla da se održi”. „Umjesto toga, misije Bundeswehra na Balkanu, odnosno vojno djelovanje Njemačke, postalo je instrument kako bi u Njemačka postigla da u bezbjednosnoj politici bude rame uz rame sa SAD, Francuskom i Velikom Britanijom”.

FAZ piše da Kesselring „ubjedljivo tvrdi da njemačka politika na Balkanu nije bila zasnovana na nekoj sveobuhvatnoj strategiji”. Međutim, „Njemačka se tokom misija razvila od aktera na rubu vojnih događaja do važnog diplomatskog i vojnog igrača, posebno u kosovskom sukobu”.

Staack takođe kaže da Kesselring s pravom ističe da, „uprkos velikom angažmanu EU i NATO u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, tamo sada „nije rat, ali nije trajni mir”. Stoga je još jedna lekcija iz balkanskog iskustva Bundeswehra, „da se prilikom započinjanja misija u inostranastvu moraju razmotriti granice njihove efikasnosti”, zaključuje Michael Staack u tekstu za Frankfurter Algemeine Zeitung.

„Bundeswehr na Balkanu. Između rata i očuvanja mira”, studija nastala za Centar za vojnu istoriju i društvene nauke njemačkih oružanih snaga, objavljena je u izdanju V&R, u Göttingenu 2023. (386 stranica, 45 evra)

Autor knjige, Agilolf Kesselring (1972.) je potpukovnik Bundeswehra, specijalsta za dronove i istoričar. Na univerzitetu nacionalne odbrane u Helsinkiju predaje istoriju evropskog ratovanja, bavi se Finskom i baltičkim državama, kao i istorijom jugoistočne Evrope, posebno Kosovom, BiH i Sjevernom Makedonijom. Njegov otac Rainer Kesserling radio je u ambasadi Njemačke u Tokiju gdje je autor i rođen, a kasnije bio potpredsjednik BND-a. Njegov djeda, Albert Kesselring (1885-1960), general-feldmaršal Wehrmachta i Luftwaffe, bio je ratni zločinac, vjeran Hitleru do kraja. Britanski vojni sud u Italiji ga je osudio na smrt, ali je kasnije više puta pomilovan, pa je umro na slobodi.