Neće na dobro: Već punih 20 godina populizam raste u Evropi

Analiza britanskog Gardijana pokazala je da svaki četvrti glasač u Evropskoj uniji daje glas populističkim partijama, a glavni razlozi su povoljne okolnosti za populiste poput krize i korupcije, ali neki stručnjaci smatraju da za rast populizma ne treba kriviti centralnu Evropu.

Populističke partije su u posljednjih 20 godina utrostručile svoju podršku u Evropi, obezbjeđujući dovoljno glasova da svoje lidere postave na vladajuće položaje u 11 zemalja i uzdrmaju utvrđeni politički poredak širom kontinenta, piše britanski Gardijan (The Guardian).

List precizira da se do tih podataka došlo u temeljnoj analizi nastupa populista na nacionalnim izborima u 31 evropskoj zemlji tokom dvije decenije, koju je taj list proveo sa više od 30 vodećih političkih naučnika, javlja Radio Slobodna Evropa.

“Prije dvije decenije, populističke partije su bile uglavnom marginalne sile, čineći samo sedam posto glasova širom kontinenta; na najnovijim nacionalnim izborima, jedan od četiri glasača glasao je za populističku partiju.“

U tekstu se podsjeća da rezultati studije dolaze šest mjeseci prije evropskih parlamentarnih izbora za koje neki predviđaju da bi mogli da donesu veći broj desničarskih populista nego ikada u parlament sa 751 mjestom.

“Studija otkriva različite sudbine bogatstva desničarskih populista, poput mađarskog Viktora Orbana i italijanskog Matea Salvinija (Mattea Salvinija), koji su posljednjih godina imali najviše uspijeha, i ljevičarskih populističkih partija koje su se brzo proširile nakon finansijske krize, ali nisu uspjele da osiguraju mjesto u vladi bilo gdje drugo osim Grčke.“

Gardijan dodaje i da je broj Evropljana koji žive pod populističkim vladama porastao 13 puta.

Zašto su svi bijesni na populizam?

Odgovor na ovo pitanje traži glavni autor Gardijanovog istraživanja Matis Roduijn (Matthijs Rooduijn) s amsterdamskog univerziteta koji ocjenjuje da se događaji kao što je referendumska odluka o Brexitu i izbor američkog predsjednika Donalda Trampa (Donald Trump) ne mogu razumjeti bez uzimanja u obzir rasta populizma:

“Godine 1998., Gardijan je objavio oko 300 članaka koji su uključivali pojmove “populizam” ili “populistički”. U 2015. godini, ovi termini su korišteni u oko 1.000 članaka, a godinu dana kasnije ovaj broj se udvostručio na skoro 2.000. Sve veća popularnost termina nije slučajnost.”

Autor razmatra i okolnosti pod kojima se povećava vjerovatnoća da će birači glasati za populiste.

“Prvo, kada je društvo više individualizovano, a birači su više nezavisni i emancipovani, veća je tendencija za promjenljivost na izborima… Drugo, postoji plodna populacija za populiste kada se glavne ljevičarske i desničarske stranke ideološki spajaju… Treće, kriza može da aktivira populističke stavove… Četvrto, široko rasprostranjena korupcija direktno ide na ruku populistima.”

Autor dodaje da plodno zemljište za populizam nije dovoljno da populizam uspijeva.

“Također treba da postoji vjerodostojan populistički konkurent koji nudi atraktivnu alternativu postojećim strankama… Naime, ono što takođe pomaže je privlačan lider i, posebno na duži rok, dobra funkcionalna partijska organizacija.“

Ne krivite Istok za evropski populizam

Borba između liberalnih i neliberalnih snaga postala je definicija evropskog diskursa. Ali, kako se kampanja za evropske izbore zagrijava, mnogi kandidati označavaju populizam kao prvenstveno centralnoevropski problem, suprotstavljajući jednu stranu protiv druge, piše direktor Carnegie Europe Tomaš Valašek (Tomáš Valášek).

“Priča zapadnih liberalnih bastiona u kojima napadaju populiste u “novim” zemljama članicama EU je privlačna. Ali populizam nije izmislio Viktor Orban. Krajnje desničarska partija u Austriji bila je u vladi kada je Mađarska i dalje bila samo kandidat za članstvo u EU. Takav fenomen nije ograničen na centralnu Evropu.“

Valašek ocjenjuje i da je Zapad takođe doprinio narativu populističke centralne Evrope.

“Usmjeravanjem problema Evrope na istok sa zapada, oni pripremaju političku osnovu za stvaranje dvostrukog sistema članstva. Kako se Evropa sprema za sezonu izbora, rizik da će kandidati podsticati tenzije zarad izbornih dobitaka i da će prekinuti odnose je veoma visok. Ako liberali zaista žele da zaustave populističku plimu i da zagovaraju evropski projekat, oni bi trebali da izbjegnu upadanje u zamku napadanja centralne Evrope.“

Autor na kraju zaključuje da je možda najvažnije da evropski lideri trebaju da razmisle o tome kako vide krizu koja opterećuje kontinent.

“To nije borba između liberalnog zapada i nebeskog istoka. Po cijelom kontinentu, Evropljani koji vjeruju u ideju otvorenog društva suočeni su podjednako s panevropskim nacionalnim, populističkim izazovom.“

“Sumnjive donacije” pod istragom

Njujork Tajms (New York Times) je objavio da su tužioci započeli istragu lidera i tri člana ekstremno desničarske partije “Alternativa za Njemačku” zbog prihvatanja “sumnjivih donacija” od 145.000 dolara od švicarske kompanije u toku prošlogodišnje izborne kampanje, nakon koje su postali treća najjača partija u zemlji.

“Glavna meta istrage je Alice Vejdel (Alice Weidel), koja je bila vodeća kandidatkinja na prošlim državnim izborima i od tada je igrala ulogu lidera u parlamentu. Istraga bi mogla da podrije stranku, poznatu po njemačkim inicijalima AfD, koja je postala glavna opoziciona snaga u parlamentu.

Do sada je AfD stala iza Vajdelove, koja je porekla finansijske prekršaje, a koje su prošle sedmice otkrili časopisi Sueddeutsche Zeitung i javni emiteri NDR i VDR… Prema njemačkom zakonu, političkim strankama je zabranjeno da prihvate donacije preko 1.000 eura, oko 1.100 dolara, od bilo koga ko živi u zemlji koja nije članica Evropske unije, osim ako je donator njemački državljanin.”

NYT podsjeća da njemačkim političkim partijama nisu nepoznate sumnjive donacije, ali da AfD, najpoznatija po neprijateljstvu prema imigrantima, tvrdi da je transparentnija od vodećih stranaka.

Konzervativni euroskeptični savez i krajnji desničari

Euroskeptički savez, koji je pokrenula Konzervativna stranka iz Velike Britanije, krenuo je udesno, uzdajući se u populiste i ekstremne nacionaliste kako bi povećali svoj rezultat na izborima za Evropski parlament naredne godine, piše Fajnenšl Tajms (Financial Times).

“Zvaničnici u Savezu konzervativaca i reformista u Evropi (Acre), koji sebe nazivaju najbrže rastućim političkim pokretom kontinenta, održali su pregovore o udruživanju sa desničarskim populističkim partijama širom kontinenta. Alijansa se priprema da preuzme desnicu koja je do sada bile podijeljena u različite grupe u parlamentu, gdje je Akre treća najveća sila. Njihov cilj je da se suprotstave pro-EU političarima kao što je francuski predsjednik Emanuel Makron (Emmanuel Macron).“

FT podsjeća da je Dejvid Kameron (David Cameron), bivši premijer Velike Britanije, osnovao Akre 2010. godine, nakon što se njegova stranka odvojila od krovne partije centra desno u Evropskom parlamentu, Evropske narodne stranke.

“Akre želi da bez presedana postane “savez euroskeptičara i sila protiv EU koja može postati novi hegemonistički projekat evropskog prava”, rekao je Alberto Alemano (Alberto Alemanno), profesor prava i politike EU u poslovnoj školi HEC Paris.

Međutim, Akrovo usvajanje neke strožije anti-imigracione politike znači odbacivanje nekih starih saveza kao i stvaranje novih.