Hronologija nastanka EU, jedne od najmoćnijih asocijacija današnjice

Predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine Dragan Čović u ponedjeljak, 15. februara, u 9.00 sati predat će u Briselu ministru vanjskih poslova Holandije, koja predsjedava Evropskom unijom, Bertu Koendersu bh. aplikaciju za članstvo u EU.

Do sada je bila praksa da zemlje kandidatkinje za članstvo u EU zahtjeve predaju na ceremonijama u zemlji predsjedavajućoj Unijom, tako da se poziv BiH da to učini u Briselu, što se dešava prvi put nakon Lisabonskog ugovora, u ovom trenutku smatra i svojevrsnom čašću ukazanoj BiH.

Evropska unija (EU) jedinstveno je privredno i političko partnerstvo 28 evropskih država koje zajedno pokrivaju veliki dio kontinenta, a osnovana je nakon Drugog svjetskog rata, dok se 2013. posljednja Uniji priključila Republika Hrvatska.

U statusu država kandidatkinja za članstvo su Albanija, Makedonija, Crna Gora, Srbija i Turska.

Sve je počelo poticanjem privredne saradnje. Tako je 1958. nastala Evropska ekonomska zajednica (EEZ), u okviru koje je u početku pojačana privredna saradnja šest zemalja Belgije, Njemačke, Francuske, Italije, Luksemburga i Holandije.

Otada je stvoreno veliko jedinstveno tržište, koje se i dalje razvija da bi doseglo svoj puni potencijal.

U julu 1979. godine održani su prvi izbori za Evropski parlament. To je institucija koja predstavlja građane država članica zajednice, a broj članova parlamenta je razmjeran udjelu stanovnika pojedine države u ukupnom broju stanovnika zajednice.

Godine 1981. EEZ-u se priključuje Grčka, a pet godina kasnije i Španija i Portugal. Time je ojačana prisutnost zajednice na jugu Evrope i potaknuta važnost proširenja programa regionalne pomoći.

Nakon pada Berlinskog zida 1989. mijenja se politička slika Evrope. Uspostavlja se demokratija u svim zemljama srednje i istočne Evrope, koje su dotad bile pod sovjetskom kontrolom. Sovjetski savez prestaje postojati 1991. kada se raspada na 15 država.

U međuvremenu su države članice pregovarale o novom Ugovoru o Evropskoj uniji, koji je Evropsko vijeće prihvatilo 1991. godine u Mastrihtu. Ugovor je stupio na snagu 1. novembra 1993. Tim ugovorom stvorena je Evropska unija.

U januaru 1995. godine Evropska unija je proširena na još tri države članice Švedsku, Austriju i Finsku. Evropska unija je već tada uveliko počela raditi na ostvarenju značajnog cilja – uvođenju jedinstvene valute.

Tako je 1999. uveden euro za financijske (negotovinske) transakcije, a tri godine poslije našle su se u opticaju kovanice i novčanice eura.

Nedugo zatim dogodilo se najveće proširenje Evropske unije u historiji kada je 1. maja 2004. godine 10 zemalja postalo članicama i to Češka, Slovačka, Poljska, Malta, Kipar, Slovenija, Mađarska, Estonija, Latvija i Litva.

To peto proširenje je imalo i političku i moralnu dimenziju. Omogućilo je svim evropskim zemljama, bez obzira na geografski položaj, kulturu, historiju i težnje, pridruživanje evropskoj porodici.

Prvim danom 2007. članicama Evropske unije postale su Bugarska i Rumunija, a 1. jula 2013. godine njima se pridružuje i Hrvatska.

Pristupanje Evropskoj uniji složen je i dugotrajan postupak. Kada država pristupnica ispuni uvjete za članstvo, mora primijeniti pravila i propise EU u svim područjima.

Budžet EU financira se, među ostalim, dijelom bruto nacionalnog dohotka svih država članica. Koristi se u različite svrhe, od podizanja životnog standarda u siromašnijim regijama do brige za sigurnost hrane.

Prihod EU ne čine samo doprinosi država članica nego i uvozne carine na proizvode iz zemalja izvan EU te postotak poreza na dodanu vrijednost koji se ubire u svakoj zemlji.

Iz budžeta EU financiraju se brojne aktivnosti, od ruralnog razvoja i zaštite okoliša do zaštite vanjskih granica i promicanja ljudskih prava. Komisija, Vijeće i Parlament zajednički odlučuju o iznosu i raspodjeli budžetskih sredstava, ali za stvarno trošenje nadležne su Komisija i države članice.

Oko šest posto godišnjeg budžeta Evropske unije koristi se za osoblje, upravu i održavanje njezinih zgrada.

Ono što je počelo kao isključivo privredna unija razvilo se u organizaciju koja obuhvata brojna područja politika, od razvojne pomoći do zaštite okoliša. To se odrazilo i promjenom imena iz EEZ u Evropsku uniju (EU) 1993. godine.

Evropska unija temelji se na vladavini prava. Njeno sveukupno djelovanje zasniva se na ugovorima o kojima su dobrovoljno i demokratski odlučile sve države članice. Tim su obvezujućim sporazumima utvrđeni ciljevi EU u brojnim područjima djelovanja.

Jedinstveno ili “unutarnje” tržište glavni je privredni pokretač EU, koji omogućuje slobodno kretanje većine robe, usluga, novca i osoba. Drugi je ključni cilj razvijanje tog velikog resursa da bi Evropljani od njega imali što veću korist.

Jedan od osnovnih ciljeva EU jeste promoviranje ljudskih prava unutar Unije i u svijetu.