Trnovit put BiH prema članstvu u EU

Tačno sedam i po mjeseci nakon stupanja na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) Bosne i Hercegovine sa Evropskom unijom (EU) predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine Dragan Čović danas će u Bruxellesu, Bertu Koendersu ministru vanjskih poslova Holandije, čija je država aktuelna predsjedavajuća Evropskom unijom predati aplikaciju za članstvo Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju.

Svečanosti će prisustvovati i visoka izaslanica za vanjsku i sigurnosnu politiku EU i potpredsjednica Evropske komisije Federica Mogherini i komesar za evropsku politiku susjedstva i pregovore o proširenju Johannes Hahn.

Početak evropskog puta BiH

Dug i trnovit je bio put Bosne i Hercegovine na evropskom putu u proteklom periodu.

U maju 1999 počinje Proces stabilizacije i pridruživanja (Stabilisation and Association Process- SAP). Proces stabilizacije i pridruživanja nudi jasnu mogućnost integracije za Bosnu i Hercegovinu kao i ostalih pet zemalja regije Zapadnog Balkana u EU.

Nakon toga u martu 2000. godine objavljena je Mapa puta EU (Road Map), a taj dokument je definisao 18 ključnih uslova koje Bosna i Hercegovina treba da ispuni kako bi se pristupilo izradi Studije izvodljivosti (Feasibility Study) za otpočinjanje pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju (SSP).

Tri godine poslije, marta 2003. godine rad na Studiji izvodljivosti je započeo. Naime, Evropska komisija je uručila Vijeću ministara BiH upitnik od 346 pitanja, koja su pokrivala oblast ekonomskog i političkog uređenja BiH te ostalih oblasti, koje su relevantne za zaključivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridurživanju (SSP).

Vijeće Evropske unije je godinu kasnije, marta 2004. godine usvojilo prvo Evropsko partnerstvo sa Bosnom i Hercegovinom, da bi 25. novembra 2005. godine u Sarajevu zvanično pokrenuti pregovori o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju.

Od tada napredak Bosne i Hercegovine ide uzlaznom fazom i to na veoma visokom i zadovoljavajućem nivou.

Da je tako svjedoči podatak da je početkom decembar 2007. parafiran, a 16. juna 2008. godine potpisan Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Samo petnaest dana poslije toga, tačnije 1. jula 2008. godine stupa na snagu Privremeni sporazum o trgovini i trgovinskim pitanjima.
Napredak Bosne i Hercegovine na evropskom putu bio je tako izražen da je tadašnji komesar za proširenje EU Olli Rehn početkom 2008. godine rekao da bi nakon potpisivanja Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sredinom te godine dovelo do toga da Bosna i Hercegovina početkom 2009. godine i službeno postane zemlja kandidat za ulazak u Europsku uniju.

 Propast Aprilskog paketa izmjena Ustava vratili BiH unatrag

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju BiH sa EU jeste potpisan sredinom 2008. godine, ali je na snagu stupio čak sedam godina poslije 1. juna 2015. godine, a Bosna i Hercegovina i dalje osim Kosova jedina na području Zapadnog Balkana čeka na kandidatski status u EU.

Izostanak političkog dogovora unutar zemlje oko izmjena ustava BiH koji je uslijedio 2006. godine odnosno propast čuvenog “Aprilskog paketa” amandmana na Ustav Bosna i Hercegovina je kao državu koja je bila gotovo na čelu evropskih procesa na Zapadnom Balkanu veoma brzo pala na samo začelje.

Krajem 2009. godine uslijedila je presuda Evropskog suda za ljudska prava u Strasbourgu u slučaju Sejdić- Finci kojom je trebalo osigurati da se i građanima koji su svrstani u grupu “ostalih” i nacionalnih manjina osigura mogućnost izbora za članove Predsjedništva BiH i delegate Doma naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Veoma brzo presuda je postala uslov Evropske unije za stupanje na snagu SSP-a, ali ni do sada već sedmu godinu od njenog donošenja još uvijek nije provedena kroz izmjene Ustava Bosne i Hercegovine.

Stoga iako je početkom 2011. godine tada svih 27 država članica EU ratificiralo sporazum o Stabilizaciji i pridruživanju BiH sa EU on nije mogao stupiti na snagu jer Bosna i Hercegovina nije ispunila prihvaćene obaveze. Kako bi Bosnu i Hercegovinu poštedila da SSP stupi na snagu, a odmah potom on bude suspendovan Evropska komisija je odložila taj čin dok se ne steknu uslovi.

Nakon toga uslovi Evropske komisije za stupanje na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), kao i sticanju kredibilne aplikacije Bosne i Hercegovine za članstvo u EU su se postepeno širili. To je u međuvremenu postala uspostava efikasnog mehanizma koordinacije koji osigurava da BiH prema Bruxellesu u procesu pridruživanja “govori jednim glasom”.

Pune četiri godine trajali su pregovori i razgovori unutar BiH o tom pitanju. Rješenje ovog pitanja koje je postalo u međuvremenu No1 za EU bilo je na pragu 2013. godine, ali je propalo zbog nesuglasica oko učešća kantona u procesu mehanizma koordinacije. U Službenom glasniku BiH u februaru 2016. godine objavljena su rješenja koja je, kako se tvrdi Vijeće ministara BiH usvojilo na sjednici 26. januara, ali Vlada bh. entiteta RS to osporava, što bi moglo ugroziti kredibilnost aplikacije BiH za članstvo.

Evropska komisija 2015. godine nakon što je dvije godine ranije otpočeo proces Brdo-Brijuni u okviru kojeg su Slovenija i Hrvatska pokušale ubrzati proces pristupanja Zapadnog Balkana u EU, a posebno pomoći da se otkoči nastavak evropskog puta BiH, te sve prošireno britansko-njemačkom inicijativom iz 2014., a poslije i odlukom Evropskog parlamenta utvrdila je nova pravila i obaveze za Bosnu i Hercegovinu kao uslov za kredibilnu aplikaciju za članstvo.

Nade u rekordno sticanje kandidacijskog statusa

Provedbu presude Evropskog suda za ljudska prava u Strasbourgu u slučaju Sejdić-Finci zamijenile su ekonomsko-socijalne reforme na osnovu kojih je utvrđena Reformska agenda koju su prihvatili Vijeće ministara BiH, Vlada Federacije BiH i Vlada Republike Srpske.

Osim ranijeg uslova mehanizma koordinacije dodat je i onaj koji se odnosi na adaptaciju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa EU nakon ulaska Hrvatske u EU, a prvi razgovori sa delegacijom Evropske komisije započinju samo dan nakon predaje aplikacije za članstvo BiH u EU, 16. februara.

Predsjedatelj Predsjedništva BiH Dragan Čović u ekskluzivnom intervjuu za Anadolu Agency prošle sedmice rekao je kako očekuje da Bosna i Hercegovina u roku od dva do tri mjeseca, odnosno najkasnije u maju dobije odgovor o prihvaćenoj aplikaciji i upitnik na koji treba da odgovori.

Procjene predsjedatelja Predsjedništva BiH su da će Bosna i Hercegovina u prvoj polovini 2017. godine i dobiti status kandidata u EU, te da će do kraja te godine stići Srbiju na evropskom putu koja je inače, već otvorila prva dva od ukupno 35 poglavlja u pregovorima za pristup EU.

Treba svakako istaći da je kada su u pitanju zemlje regije Zapadnog Balkana prosjek čekanja od momenta predaje aplikacije do kandidacijskog statusa bio dvije godine. Jedino je Makedonija kandidatski status dobila u roku od godinu i po, Crna Gora tačno nakon dvije godine, a Srbija poslije dvije godine i dva mjeseca. najduže je pak čekala Albanija i to čak pet godina i dva mjeseca.

Dakle, sticanje kandidatskog statusa Bosne i Hercegovine kako se procjenjuje u roku od godinu dana bio bi rekord na Zapadnom Balkanu.

Za Bosnu i Hercegovinu od ključne važnosti bit će u tom procesu objava popisa stanovništva koji je proveden prije dvije i po godine, oktobra 2013. godine što još uvijek nije učinjeno, ali u narednom periodu i provedba presude Evropskog suda za ljudska prava u Strasbourgu u slučaju Sejdić-Finci posebno iz razloga što su već dva izborna ciklusa – opći izbori 2010. i 2014. provedeni po diskriminatornim odredbama Ustava BiH.

Bosna i Hercegovina od 1. jula 2013. godine, nakon ulaska Hrvatske u Evropsku uniju granicom od čak nešto više od hiljadu kilometara neposredno je povezana sa EU, dok sa istočne strane graniči sa dvjema članicama kandidatima i državama koje su otpočele pregovore za članstvo – Srbijom i Crnom Gorom.