Dva desetljeća od pada Slobodana Miloševića

Dvadeseta obljetnica pada režima Slobodana Miloševića i protesta stotina hiljada građana koji su označili kraj njegove vladavine praćene ratovima, sankcijama, milionskom inflacijom i ekonomskom devastacijom zemlje obilježava se u ponedjeljak u Srbiji.

Ove godine u uvjetima pandemije covida-19 obljetnica demokratskih promjena u Srbiji bit će obilježena znatno skromnije nego ranije, uglavnom prigodnim tribinama i debatama, a jedan od najavljenih skupova zakazali su novinari i nevladina udruženja u Nišu.

U Beogradu će, u organizaciji Instituta za filozofiju i društvenu teoriju i Fondacije Fridrich Ebert, biti održana rasprava “5. oktobar – 20 godina poslije: Društvo u Srbiji pred izazovima izvaninstitucionalne borbe za politički legitimitet”, navodi Hina.

Protesti u centru Beograda 5. oktobra prije dva desetljeća, koji su u srbijanskoj prijestolnici okupili stotine hiljada ljudi iz svih krajeva Srbije, uslijedili su nakon što je Republički izborni štab odbio priznati pobjedu predsjedničkog kandidata Demokratske oporbe Srbije (DOS) Vojislava Koštunice na izborima 24. septembra 2000.

Koaliciju DOS činilo je 19 stranaka, a od Miloševića je zatraženo da do 5. oktobra prizna poraz na saveznim, lokalnim i predsjedničkim izborima, uz smjenu vodstva državne televizije (RTS) i provođenje objektivne uređivačke politike umjesto režimske propagande.

Opozicione stranke tvrdile su da je Koštunica osvojio 52,54 posto glasova i odbacile su održavanje drugog izbornog kruga, pozivajući svoje pristaše na proteste.

Na ulicama Beograda i ispred tadašnje Savezne skupštine 5. oktobra 2000. godine mnoštvo se okupilo dolazeći iz svih krajeva Srbije autobusima, automobilima, kamionima, čak i bagerima.

Poslije proboja u zgradu parlamenta, koja je djelomice zapaljena i devastirana, demonstranti su zauzeli i zgradu RTS-a.

Policija i njene specijalne jedinice krajem dana stale su na stranu demonstranata, a tokom demonstracija stradalo je dvoje ljudi – jedna demonstrantica i jedan policajac, a 65 osoba je ozlijeđeno.

Milošević je 6. oktobra 2000. priznao da je izgubio na izborima i čestitao Vojislavu Koštunici na pobjedi.

Mnogi građani Srbije vjerovali su da je to konačan poraz autoritarnog režima i da su učinjene korjenite demokratske promjene.

Međutim, nakon atentata na premijera Zorana Đinđića 12. marta 2003., demokratska opozicija se potpuno rasula, Vojislav Koštunica povukao se s političke scene zbog izbornog poraza njegove Demokratske stranke Srbije (DSS), a petooktobarski pobjednici nisu uspjeli ostati privrženi danim obećanjima niti ih dosljedno provesti u djelo.

Dva desetljeća kasnije, Srbijom danas vladaju mnogi sudionici i suučesnici Miloševićevog režima, navodi Hina.

Aktuelni srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić bio je ministar informisanja za vrijeme vladavine Slobodana Miloševića kada su kažnjavani i ugašeni mnogi nezavisni mediji.

Aleksandar Vulin, tada istaknuti član Jugoslavenske udružene ljevice (JUL) Miloševićeve supruge Mirjane Marković, sada je ministar odbrane, dok je glasnogovornik Socijalističke partije Srbije (SPS) i Miloševićev blizak saradnik Ivica Dačić aktuelni šef srbijanske diplomacije, te predsjednik SPS-a i koalicijski partner Vučićeve Srpske napredne stranke.

Slobodan Milošević je u vrijeme vlade Zorana Đinđića izručen sudu u Den Haagu po optužbama za ratne zločine, a preminuo je 2006. godine u ćeliji zatvora Scheveningenu, ne dočekavši presudu.

Đinđićeva Demokratska stranka u međuvremenu se raspala na nekoliko frakcija i manjih stranaka, a u sadašnjem sazivu Skupštine Srbije niti jedna od njih nema svoje zastupnike.