Zbog vremenskog odmaka sve je teže vještačiti u predmetima ratnih zločina

Predmeti ratnih zločina veliki su izazov za brojne institucije pravosuđa, ali i za same sudske vještake, sve je manje materijalnih dokaza i postoji bojazan da pravda zbog toga nikada neće biti zadovoljena, rečeno je u Tuzli na predstavljanju stručnih časopisa i knjiga o vještačenju.

Tromost sudova, kada je ova oblast u pitanju, jedan je od glavnih problema, rečeno je na promociji, čiji je cilj bio da ponudi odgovore na brojna pitanja o procedurama vještačenja. Bila je ovo ujedno i prilika da sudije i vještaci istaknu sve bitne činjenice koje su adekvatne za vještačenja, rečeno je na predstavljanju naučno stručnog časopisa „Vještak“, naučno stručne knjige „Vještačenje u sudskim postupcima te priručnika „Pravo na pravično suđenje u razumnom roku“.

U razgovoru za Balkansku istraživačku mrežu Bosne i Hercegovine (BIRN BiH), Dragan Salić, direktor Centra za vještačenje “Zenit” iz Banjaluke, kaže da su danas posebno ogromni izazovi pred vještacima koji se bave predmetima ratnih zločina.

“U posljednjih godinu dana smo formirali posebne timove u našem Centru i tako smo već uradili neka vještačenja Tužilaštvu BiH, kao i Sudu. U takvim vještačenjima ja uvijek predlažem da rade timovi, jer nikada pojedinci nisu u mogućnosti da izrade takve elaborate i takve ekspertize. Sigurno kada se formira tim po prijedlogu Suda ili Tužilaštva, onda će do izražaja doći istina i činjenice, jer ta materija zaslužuje pažnju”, govori Salić za BIRN BiH.

Dodatni izazov za sve vještake u predmetima ratnih zločina jeste i vremenski odmak, dodaje Salić.

“S obzirom da mnoge porodice nisu bile u prilici da dobiju pravne epiloge, a pravni epilozi se jedino mogu dobiti na Sudu, da bi barem svoje satisfakcije imali u presudama koje će biti zasnovane na pravilima suda, odnosno na standardima vještačenja”, kaže on.

“Zenit” iz Banjaluke se već dugi niz godina bavi vještačenjima, a gotovo stalno uviđaju brojne probleme u procedurama vještačenja kao dokaznog sredstva, rečeno je na promociji. Razlozi prije svega leže u činjenici da je oblast vještačenja još uvijek dovoljno neistražena i nedovoljno korištena u sudskim procesima, iako sudije svoje odluke uglavnom donose na osnovu mišljenja i nalaza vještaka.

“Što se tiče ratnih zločina, sama ta tema je veoma kompleksna, a naročito kada se uzme u obzir vještačenje. Iako imamo veliki broj vještaka koji su vojne struke i nadležni su za tu oblast, nekada ti procesi idu veoma sporo. Radili smo neke od takvih predmeta, kao što je, naprimjer, predmet ‘Dobrovoljačka’. Problemi s kojima se najčešće suočavamo jesu zbog toga što je prošlo dosta dugo vremena od ratnih zločina, teško je doći do nekih pravih evidentnih dokaza koje možemo koristiti i uopšte naknadno i vještačiti”, rekla je za BIRN BiH Milica Bukva, pravnica u Centru za vještačenje “Zenit”.

Materija ratnih zločina, smatraju pravni ekperti koji su danas bili na promociji u Tuzli, nedovoljno je zastupljena. Hajro Kofrc, umirovljeni profesor Univerziteta u Tuzli, ističe da je neefikasnost sudova očita te da su pravosudne institucije u ovoj oblasti zakazale.

“Za to možemo okriviti i veoma kompleksne veze u regionu, nesaradnju među državama, i da ne izdvajam slučajeve u kojima imamo ratne zločince koji su u drugim zemljama, a koje ne može doseći ruka pravde, jer ih te zemlje štite”, smatra profesor Kofrc.

Forenzika, dodaje on, gubi na snazi s protokom vremena i svaka godina koja prođe otežava ovaj proces.

“Smrt svjedoka, gubljenje dokaza koji se forenzički više ne mogu utvrditi, ne idu u prilog i ne predstavljaju saveznika kod procesuiranja ratnih zločina”, kaže Hajro Kofrc.

Pribojava se da maksimalna pravda, kada je posljednji rat u pitanju, neće biti zadovoljena:

“Mislim da i svjetska iskustva govore o tome da potpuni obuhvat ratnih zločina i ratnih zločinaca nikada nije postignut. Sjetimo se samo Drugog svjetskog rata i koliko je ruka pravde čekala decenija da dođe do nekih zločinaca, a do nekih nikada nije došla.”

Stoga, ističe profesor Hajro Kofrc, pravosudne institucije, ukoliko žele izvesti pravdu do kraja, proces ratnih zločina moraju uzeti kao jedan od glavnih prioriteta u svom radu. Također, daleko jača saradnja s međunarodnom zajednicom ovdje bi tada bila neophodna.

Sa današnje promocije ovih važnih naučnih djela poručeno je da je oblast vještačenja u sudskim procesima i sporovima veoma važna i da u svakom vještačenju postoje tri osnovna pravila – pravila struke, standardi vještačenja i propisane procedure. Ono što je možda i najvažnije za svakog vještaka jeste da bude nezavisan i da na njega prilikom vještačenja niko ne utječe.