Vlada FBiH teško pogođenoj privredi dala samo 18 posto od planiranih 488 miliona KM!

Rezultati revizije koju su proveli federalni revizori pokazali su da planiranje, realizacija i praćenje provedbe i ostvarenih efekata mjera iz Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica nije bilo efikasno.

Piše: A. DUČIĆ

U izvještaju kojeg su objavili danas, a odnosi se na djelovanje federalnih vlasti u prošloj godini, nakon izbijanja pandemije koronavirusa, konstatuje se da je Zakon o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica donesen skoro dva mjeseca poslije proglašenja stanja nesreće u FBiH i nakon što je već došlo do značajnog pada zaposlenosti.

Uvidom u prakse zemalja iz okruženja, konstatovano je da su mjere za ublažavanje ekonomskih posljedica pandemije COVID-19 donesene značajno ranije u odnosu na FBiH.

-Ovakav pristup nije osigurao dizajniranje ciljanih mjera usmjerenih prema potrebama privrednih subjekata, naročito onih kojima je u periodu stanja nesreće bio zabranjen rad. Realizacija Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica nije bila u skladu s planiranim finansijskim sredstvima. Od ukupno 488 miliona KM planiranih za implementaciju Zakona, utrošen je cca 91 milion KM, odnosno 18,6% sredstava. Navedeni iznos utrošen je samo za realizaciju mjere „subvencioniranje doprinosa za obavezna osiguranja“. Prema podacima koje je dostavio FMF, ostatak sredstava u iznosu od cca 397,2 miliona KM, koja su bila planirana za implementaciju Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica, nije utrošen za tu namjenu. Za većinu pojedinačnih mjera nisu osigurani detaljniji podaci o realizaciji, a u slučajevima gdje jesu, ovi podaci ukazuju na nedovoljnu efikasnost. – naveli su federalni revizori.

Revizijom je utvrđeno da je dio ovih sredstava nakon prestanka važenja Zakona Vlada FBiH preraspodijelila za druge namjene. Naime, Vlada FBiH je nižim pravnim aktima od zakona, tj. odlukama o preraspodjeli sredstava 59 , umanjila navedenu poziciju Budžeta FBiH predviđenu za implementaciju Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica za 100 miliona KM u korist pozicije „Tekuća rezerva Vlade FBiH“, odnosno za 11,7 miliona KM u korist Federalnog ministarstva zdravstva.

Ostatak sredstava sa predmetnog ekonomskog koda namijenjenog za implementaciju Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica u iznosu od cca 285,6 miliona KM nije realiziran

Dalje navode da je osnovni kriterij za ostvarivanje prava na subvencioniranje odnosio se na pad prometa viši od 20% u odnosu na isti mjesec prethodne godine, te nije omogućeno da se značajnija pomoć pruži najugroženijim poslovnim subjektima koji su u periodu „lockdowna“ imali zabranu rada.

Prilikom ostvarivanja prava na subvenciju na jednak način su vrednovani poslovni subjekti koji su imali smanjenje prometa cca 20% kao i oni koji su imali smanjenje prometa preko 70%. Nisu se uzimali u obzir ni drugi parametri poslovanja, kao što su troškovi ili podaci o smanjenju broja zaposlenih.

-Ovakve okolnosti rezultirale su time da su među najvećim korisnicima subvencija bili poslovni subjekti koji nisu imali zabranu rada. Također, konstatovano je da su korisnici subvencija većinom smanjivali broj zaposlenih. Garancijski fond, koji je formalno uspostavljen u maju 2020. godine, postao je funkcionalan tek krajem iste godine. Od predviđenog garantnog potencijala Garancijskog fonda, koji iznosi 500 miliona KM, do kraja 2020. godine iskorišteno je cca 10 miliona KM, odnosno 2%. Poslovni subjekti iz pojedinih kreditno garantnih programa, poput onih za poljoprivredu, mala, srednja preduzeća i obrtnike nisu u dovoljnoj mjeri koristili garancije ovog fonda. S obzirom na to da je Garancijski fond dugoročna mjera pomoći privredi nadležni očekuju da će se efekti ove mjere ostvariti u narednom periodu – stoji u izvještaju Ureda za reviziju institucija u FBiH.

Konstatovano je da prilikom izrade Zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica Federalno ministarstvo finansija (na čelu s ministricom Jelkom Milićević) nije detaljno i transparentno planirao sredstva potrebna za realizaciju pojedinačnih mjera. Također, Ministarstvo finansija u toku izrade Nacrta zakona o ublažavanju negativnih ekonomskih posljedica nije izradio ni dostavio Vladi FBiH procjenu fiskalnog uticaja ovog Zakona na Budžet FBiH.

Konstatovano je da ni za mjeru „održavanje stabilnosti pojedinih isplata“, koju je realizovao ovo ministarstvo, nisu sačinjene detaljne informacije o realizaciji.

Sagovornici revizije iz Udruženja poslodavaca FBiH mišljenja su da potrebe privrede nisu bile prepoznate, kao i da je mjera „Subvencioniranje doprinosa za obavezna osiguranja“, najavljena kao ključna pomoć privredi, loše dizajnirana, zakašnjela i nedovoljna kako bi značajnije pomogla privrednicima i zaustavila smanjenje broja zaposlenih. Istakli su da je iznos subvencije od 244,85 KM značajno manji od iznosa naknade za nezaposlene (380 KM) koju osoba ostvaruje nakon prestanka radnog odnosa, zbog čega ova mjera u periodu restrikcija u radu privrednih subjekata nije značajnije spriječila pad zaposlenosti.

Konstatovano je da Uredba o načinu finansiranja i upravljanja Garancijskim fondom nije donesena u propisanom roku. Naime, Zakon je stupio na snagu 8. 5. 2020. godine a predmetna Uredba76 donesena je 18. 6. 2020. godine i stupila je na snagu tek 4. 7. 2020. Godine.

Ugovor o formiranju namjenskog dugoročnog depozita – Garancijskog fonda i Ugovor o pružanju finansijskih usluga u okviru Garancijskog fonda zaključeni 17. 7. 2020. godine, odnosno nakon više od dva mjeseca od donošenja Zakona. U konačnici, Vlada FBiH usvojila78 je kreditno – garantne programe79 za koje se mogu odobravati garancije tek sredinom septembra 2020. godine, odnosno nešto više od četiri mjeseca nakon što je fond uspostavljen.

Zaključno sa 31. 12. 2020. godine, izdata 21 garancija u ukupnom iznosu od cca 10 miliona KM, čime je iskorišteno cca 10% od ukupnih sredstava osiguranih za Garancijski fond, odnosno cca 2% od predviđenog garantnog potencijala.