Ruski dobrovoljci u BiH: Svađali se sa srpskim komandantima, napuštali ratišta i – ginuli

U arhivi Infobiroa, kojoj Fokus.ba ima pristup, pronašli smo tekst o ruskim dobrovoljcima tokom rata u BiH objavljen u julu 2005. godine u magazinu Start.

Autor teksta je Ekrem Tinjak i mi ga prenosimo u cjelosti i bez intervencija.

Tokom rata u Bosni i Hercegovini pod okriljem Vojske Republike Srpske ratovalo je 614 dobrovoljaca iz Rusije, Bugarske, Grčke i Rumunije. Od tog broja poginulo je 40 stranih državljana.

Među stranim dobrovoljcima najviše je bilo Rusa, koji su bili organizirani u nekoliko jedinica. No, najpoznatiji su takozvani Prvi, Drugi i Treći ruski dobrovoljački odred.

– Prvi ruski dobrovoljci pojavili su se još za vrijeme rata u Hrvatskoj. To su bili ruski radnici koji su se tu zatekli na radu, te nekolicina ruskih švercera. Uglavnom su se Vojsci bivše Republike Srpske Krajine pridružili na inicijativu lokalnih Srba priča nam ratni vojni obavještajac, uz uslov da mu ne otkrivamo identitet zbog posla kojim se trenutno bavi.

Kada je počeo rat u Bosni i Hercegovini, Rusi iz Krajine, njih petanest postali su dobrovoljci Vojske Republike Srpske, mada su se u početku prvo pridružili Belim orlovima koje je tada vodio Dragoslav Bokan. Kada je postalo očito da ce rat u BiH biti dugotrajan, u Republiku Srpsku dolazilo je sve više dobrovoljaca iz Rusije.

– Izdvojena su značajna sredstva za organizovanje dolaska tih dobovoljaca. U to su bili uključeni Srbi u dijaspori, čak i jugoslovenske specijalne vojne službe kaže naš izvor.

Prvi organizator s ruske strane i čovjek koji je zdušno podržavao veliku Srbiju, postao je Jaroslav Jastrebov, bivši komunista. On je sa svojim pomoćnicima tražio dobrovoljce, i podijeljene u manje grupe, od dva do tri čovjeka, prebacivao ih u tadašnju Jugoslaviju. Pošto je to bilo dobro uvezana akcija, u Beogradu je Ruse dočekivao čovjek s nadimkom Brada, koji ih je prebacivao u Republiku Srpsku.

– Tada je formiran Prvi odred koji je imao oko petnaestak ljudi. Bili su stacionirani u Trebinju kaže naš sugovornik.

Prvi komandir ovog odreda bio je Aleksandar Asov koga je Jastrebov još u Moskvi postavio na tu funkciju. Iako formiran u julu, već u decembru 1992. godine, odred se raspao a da nije imao nikakva značajnija borbena djelovanja.

Drugi ruski dobrovoljački odred funkcionirao je više od godinu dana, a formiran je u novembru 1992. Njihova baza bila je smještena u Višegradu. U početku su imali 20-ak pripadnika, a prema nekim podacima, kroz ovaj odred prošlo je više od 50 ljudi. Komandir je bio Mihail Trofimov, ruski oficir koji je u Afganistanu za hrabrost dva puta dobio orden Crvena zvezda.

Ipak, istočna Bosna je za njega bila kobna; poginuo je pokušavajući uhvatiti živog vojnika iza linija Armije BiH. U novembru 1993. godine odred se rasformirao, a zastava odreda predata je muzeju Beogradskog podvorja Ruske Pravoslavne Crkve. Za svog postojanja ova vojna formacija izgubila je tri čovjeka.

Bitka na Zaglavku

Ipak to nije značilo da se učešće ruskih dobrovoljaca u bh. ratu završilo. U isto vrijeme kada je nastao spomenuti Drugi odred, u Skelanima, nadomak Srebrenice, skupilo se desetak Rusa koji su svoju jedinicu nazvali Aleksandrovi. Potom su krenuli ka Sarajevu, gdje su ratovali sve do maja 1993. godine, kada im je na Grbavici poginuo komandir.

Početkom iste godine, u BiH dolaze Kozaci s Dona, iz Saratova i Moskve. Njih 50 stiglo je u Višegrad. Dolazak Kozaka organizirala su dvojica Kazahstanaca, koji su već od ranije uz dobru zaradu, ozbiljno sarađivali sa Belim orlovima. U tom periodu, zajedno sa Višegradskom, Goraždanskom i Rogatičkom brigadom izvršili su prodor prema Goraždu. Jedan od komandanata ove kozačke trupe bio je Genadij Kotov, kozački pukovnik iz Volgodonska.

Ipak, ni on se u Bosni nije naživio: poginuo je već u februaru 1993. godine, što je prilično uzdrmalo ljude u njegovoj jedinici. Istovremeno, u Višegrad su i dalje pristizali dobrovoljci. Od ostataka Drugog ruskog odreda, te Prvog kozačkog, kako su ga zvali, polueskadrona i novopridošlih dobrovoljaca formiran je Drugi objedinjeni Ruski dobrovoljački odred.

Uskoro su napali kotu Zaglavak iznad Višegrada i zauzeli je. Rusi su taj okršaj proglasili slavnim, pa su u septembru 2002. godine u Moskvi, u znak sjećanja na taj događaj, održali neregularnu vojno-takticku vježbu pod nazivom “Zaglavak-92”. Vježbu je, kako su tada pisali desničarski ruski mediji, izvelo vojno odjeljenje dječaka nedjeljne škole parohije hrama Svetog carevica Dimitrija. Čak je trinaestogodišnji pitomac spomenutog odjeljenja Šakun Nikita, u lokalnoj novini Izveštaja, napisao svojevrsni dnevnik sa te vježbe.

No, u oktobru 1993. godine, Drugi objedinjeni ruski dobrovoljački odred definitivno se raspada. Njegovi pripadnici pridružuju se jedinicama Vojske Republike Srpske. Jedan dio ih je otišao u Ozrensku brigadu, ali većina ih se prebacila na sarajevsko ratište i to na linije kod Jevrejskog groblja. Upravo je tu, u novembru 1993. godine oformljen Treći RDO i njegov komandir je postao Aleksandar Škrabov. Direktno nadređen Škrabovu bio je vojvoda Slavko Aleksić.

Ipak, odnosi izmedu Škrabova i Aleksića nisu bili baš najbolji, pa je došlo do samovoljnog odlaska Rusa sa Jevrejskog groblja. Naime, Škrabov je, u dogovoru sa Valerijem Gavrilinom, Andrejom Molodojom i Dimitrijem Popovim, te sa još nekoliko Rusa, sa pješadijski naooruženjem krenuo ka Goraždu uz obrazloženje da u Sarajevu nema velikih borbi. U Rogatici su se pridružili prethodnici udarnog bataljona iz Ilijaša, na čijem čelu je bio izvjesni pukovnik Josipović.

Zadatak udarnog ilijaškog odreda bio je zauzimanje fabrike “Pobjeda” kod Goražda. Istovremeno je pokrenuta velika ofanziva na Goražde koja je rezultirala ulaskom srpskih snaga u predgrađe ovog grada na Drini. Rusi i vojnici pod komandom pukovnika Josipovića zauzeli su fabriku i držali je sve do dolaska UNPROFOR-a. Ali, na tom mjestu poginuo je i komandir Aleksandar Škrabov.

Krvnici iz Srebrenice

Dio jedinice koji nije htio sa Škrabovim u Goražde, sa Jevrejskog groblja prebacio se u sarajevsko naselje Dobrinju. Ta jedinica od petnaestak ljudi na linijama se zadržala sve do kraja rata. Posljednje borbe u kojima su ruski dobrovoljci imali značajnije učešće bile su u jesen 1995. godine i to na području Nišićke visoravni.

Na Nišićkoj visoravni Vojska RS-a tada je trpjela velike gubitke i tražila je pomoć za zaustavljanje ofanzive Armije BiH. Svi Rusi su tada mobilizirani u jedinicu Beli vukovi, na čijem čelu je bio Srđan Knežević, ubijen na Palama poslije rata.

Beli vukovi imali su bazu na Jahorini i među njima bilo je oko 60 Rusa.

Prema nekim informacijama, Rusi su učestovali i u napadu na Srebrenicu kada je počinjen stravičan zločin. Naime, desetak Rusa su se, nešto prije napada na Srebrenicu, u Vlasenici pridružili jedinici Vukovi sa Drine. U Vlasenici je tada već bila stacionirana Grčka garda koja je brojala dvadesetak ljudi i čije učešće u Srebrenici istražuje grčki novinar Takis Michas u svojoj novoj knjizi “Nesveta alijansa”.

Zbog učešća Rusa u otadžbinskom ratu, vlasti Istočnog Sarajeva su prilikom nedavne posjete moskovske delegacije ovom gradu izrazile spremnost da u jednoj od općina izgradi počasni moskovski trg. Većina Rusa koji su učestovali u ratu u Bosni i Hercegovini nakon Dejtonskog sporazuma prebačeni su na novo ratište: Kosovo.

INFOBIRO Digitalni Arhiv možete pretraživati na internet adresi www.infobiro.ba. Za korištenje ove usluge i kupovinu tekstova, potrebno je da posjedujete neku od mogućih vremenskih opcija pretplate na INFOBIRO sa odgovarajućim brojem kredita za download textova.

Riječ je o izdanju Mediacentra Sarajevo koji podržava razvoj nezavisnog i profesionalnog novinarstva u BiH.