Lavić: Pokret za autonomiju iz 1831. među najbitnijima događajima u povijesti BiH

Profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu Senadin Lavić izjavio je danas na online sesiji Kruga 99 da je značaj Pokreta za autonomiju Bosne 1831. u naučnoj i javnoj sferi zanemaren, a preko njega bi trebalo drugačije posmatrati povijest Bosne.

Kao uvodničar na sesiji o temi: “Istrajnost u borbi: od Kraljevine, autonomije, Republike do bosanske nacije” (povodom godišnjice Pokreta za autonomiju Bosne 1831.), Lavić je naveo da Bosna kao činjenica počinje od banata, kada se nije moglo govoriti o državi u današnjm smislu već o personalnim savezima, ali se već od 9. ili 10. stoljeća u Evropi zna za Bosnu.

Istakao je da se od 9. do 15. stoljeća jasno prepoznaje da u Bosni živi narod koji se naziva Bošnjani, kako ih zovu i njihovi vladari, te da je u 15. stoljeću Bosna potčinjena Osmanskom principu vlasti, ali naziv Bosna ostaje prisutan za razliku od drugih dijelova tog carstva čija su imena promijenjena.

– U tom periodu jedan sloj bosanskog naroda postaje aristokratija u pravom smislu riječi, svjesni sebe i svoje zemlje – naglasio je Lavić.

Dodao je da su u prvoj polovini 19. stoljeća u Osmanskom carstvu pokrenute reforme na koje bosanski ajani nisu bili spremni jer nisu htjeli da se odreknu svog posjedničkog prava i da se na takav način potčine sultanu, niti da se odreknu šest nahija s druge strane Drine.

Lavić je pojasnio da su ajani tražili isti status autonomije koji je prethodno dodijeljen kneževini Srbiji, te da su Husein Gradaščević i njegovi prijatelji 12. septembra 1831. u Sarajevu proglasili autonomiju Bosne što je jedan od najbitnijih događaja u njenoj povijesti.

Naveo je da je poslije slamanja tog pokreta Bosna uslovno rečeno obezglavljena, jer su Osmanlije tada tu bosansku aristokratiju ili pobili ili poslali u zatvore u Istanbul.

– Tek 1943., nakon uključivanja bosanskog naroda u Narodnooslobodilački pokret, u Mrkonjić Gradu je obnovljena državnost Bosne i Hercegovine u okviru socijalističke Jugoslavije – potcrtao je Lavić.

Dodao je da je u periodu između 1831. i 1943. Bosna bila objekat novoprobuđenih nacionalih pokreta Hrvatske i Srbije, a da između 1918. i 1939. skoro nestaje kao politička, kulturna i narodna činjenica.

Lavić je naveo da se iz Ustava iz 1974. vidjelo da je Jugoslavija sastavljena od država i da je na osnovu toga pokrenut referendum o nezavisnosti 1992.

Po njegovim riječima, etno-religijski način viđenja politike koji je primjeren našim susjedima koji svoje nacionalne koncepcije zasnivaju na religiji onemogućava da se u BiH razvije drugačiji model koji je primjeren njenom biću.

– Koncept građanske države BiH treba da podrazumijeva političku zajednicu slobodnih građana, ne zajednicu zasnovanu na religiji nego na vladavini prava u kojoj je najveća vrijednost društva čovjek pojedinac. Nažalost, kolektivistički mentalitet zasnovan na narativu o strahu i opasnosti uspijeva dominirati nad životima ljudi – smatra Lavić.