Kako su krajnje desničarske organizacije proslavile 9. januar

Grupe u Srbiji i Bosni i Hercegovini kojima je zajedničko negiranje genocida i ratnih zločina, ali i mržnja prema manjinskim grupama, jedinstvenim su porukama čestitale i slavile Dan Republike Srpske, ranije proglašen neustavnim, iskazujući spremnost da od domaćih i stranih neprijatelja brane ono što smatraju tekovinom srpstva, piše BIRN u svojoj analizi.

Devetog januara članovi desničarskih organizacija “Srbska akcija” i “Zentropa” ispred Hrama Svetog Save u Beogradu raširi su transparent na kome je pisalo: “30 godina bastion si srpstva, Beograd te slavi Republiko Srpska”.

To se može vidjeti u videu “Zentrope” objavljenom na njihovom YouTube kanalu. Sastavni dio ovog videa su stihovi nedavno objavljene pjesme “Jedina Srpska” Beogradskog sindikata, jedne od desničarski omiljenih grupa iz Srbije, i Danice Crnogorčević: “Odbrana srbstva, tvrđava čvrsta, jedina Srbska si ti”.

Na svojoj je stranici “Srbska akcija” dodatno objasnila kako je Republika Srpska bastion Srbije, “iako znatno smanjena i degradirana (…) od države do ‘entiteta’”.

“Srpska je bastion za odbranu Srbije, ali i čitavog pravoslavlja, zbog značaja koji je pravoslavnoj vjeri u Srbiji od početka pridavan, kao i zbog činjenice da je Srpska bila (i ostala) prepreka islamističkim i vatikanskim pretenzijama”, navodi se na stranici ove organizacije kao odgovor na pitanje “zašto je Republika Srpska nepresušan izvor inspiracije za srpske rodoljube“.

Njihove su objave samo dio sve većeg broja desničarskih narativa koji se pojavljuju oko proslave Dana Republike Srpske. Osim ovih organizacija, ovogodišnja proslava 9. januara inspirisala je brojne desničarske grupe u BiH i regionu koje su u svojim gradovima organizirale manifestacije i slavlja u kojima su uz paljenje baklji veličale i osuđene ratne zločince. U Srbiji i BiH je zabilježen i niz incidenata u posljednjih deset dana. Za stručnjake su količina i način reakcija na proslavu 9. januara kulminacija homogenih desničarskih skupina u Srbiji i BiH, u kojima će se ove godine održati izbori.

Aleksandra Bosnić Đurić, kulturologinja iz Srbije, objašnjava da organizacije ekstremne desnice postoje dugo, ali kako je posljednjih deset godina došlo do toga da su njihovi stavovi postali nešto što je prirodno za uobičajeni javni diskurs u Srbiji.

“Sada ne možemo da razlikujemo ono šta su stavovi ili ideološke opsesije ekstremne desnice i ono što su stavovi vlasti u Srbiji”, navodi ona.

Ruski utjecaj kroz desničarske organizacije

Organizacija “Sveti Georgije” iz Lončara nadomak Brčkog, koja radi uz podršku Ruske ambasade, prikazujući sebe kao humanitarnu organizaciju, čestitkom na društvenim mrežama navela je kako će “dati krv za Republiku Srpsku, kao što su ranije djedovi i očevi”.

Čestitke i slavlje organizacije “Sveti Georgije” iz Lončara (Foto: Instagram, screenshot)

“Dat ćemo krv za Republiku Srpsku kako to vidi naš Milorad Dodik, jer on jedini ima viziju kako sačuvati i odbraniti Republiku Srpsku i od stranih i od domaćih neprijatelja, tj. lažni opozicionari koji su spremni na sve da dohvate vlast i prodaju grobove naših predaka”, navodi se u objavi ove organizacije, u čijem sastavu su osobe “sigurnosno interesantne policiji”.

Koncept nacije je središnja karakteristika za sve manifestacije krajnje desnice, pojašnjava Nejra Veljan, istraživačica iz organizacije “Atlantska inicijativa”, i dodaje kako se ideologija desničarskih organizacija zasniva na ideji granica kojima bi se sve takozvane “srpske države” obuhvatile u jednu.

“Ono po čemu su istaknute sve te grupe i pojedinci koji djeluju u desničarskom spektrumu jeste da se bave viktimizirajućim narativima i događajima iz srpske historije evocirajući je kroz slike, mimove i simboliku”, navodi Veljan, dodajući kako narativ ovih organizacija služi za inspiraciju deničarskim organizacijama na Zapadu.

Prema ranijem istraživanju BIRN-a BiH, vođa grupe “Sveti Georgije” Srđan Letić je ranije osuđen na najmanje četiri godine i tri mjeseca zatvora u više odvojenih presuda. On i još dvije osobe su optuženi zbog nanošenja teških tjelesnih povreda zbog sumnje da su u januaru prošle godine fizički nasrnuli na jednu osobu u Brčkom.

Podršku ovoj organizaciji je najmanje dvaput, prema njihovim objavama, podržala Ambasada Rusije u BiH donirajući im kombi.

“Nad našim brodom bio je raširen veliki kišobran od strane svih vas, dragi prijatelji, i još jednom neizmjerno vam hvala na tome, ali posebnu zahvalnost dugujemo našoj majci Rusiji i njenoj Ambasadi u Bosni i Hercegovini, na čelu sa Ambasadorom njegovom ekselencijom Igorom Kalabuhovim”, navedeno je na Facebook profilu grupe “Sveti Georgije Lončari” prilikom druge donacije kombija.

Ambasador Igor Kalabuhov u nedjelju je prisustvovao obilježavanju Dana Republike Srpske u Banjoj Luci, kada su u defileu prošli članovi Moto kluba “Noćni vukovi”.

Ovaj klub predstavlja ogranak “Noćnih vukova” u Republici Srpskoj, čija ideja o osnivanju se pojavila nakon što je ruski predsjednik Vladimir Putin, koji je član ovog kluba u Rusiji, posjetio Beograd 2011. godine.

Aleksandar Zaldostanov zvani Hirurg, predsjednik “Noćnih vukova”, koji se smatraju jednim od načina za širenje ruskog utjecaja, zabranjen je ulaz u najmanje dvije države Evropske unije, kao i Sjedinjene Američke Države (SAD) i Kanadu te Bosnu i Hercegovinu.

On je na svom profilu na Facebooku objavio dio igrokaza kroz koji čestita 30. godišnjicu postojanja Republike Srpske. U igrokazu, čiji dio teksta je objavljen, navodi se kako će Evropljani biti bolji, a “Amerika će morati sjesti”.

I ruska krajnje desničarska organizacija “Ruski imperijalni pokret” (RIM) čestitala je Dan Republike Srpske, objavljujući videosnimak “Srpskog paklenog marša” kreiranog od isječaka iz borbi iz rata od 1992. do 1995. godine.

Iz ove organizacije su ujedno čestitali i Dan Svetog Stefana, navodeći kako su se Rusi u redovima srpske vojske borili protiv muslimansko-hrvatskih terorista.

Oni su u koordinaciji s pripadnicima grupe “Srbska akcija” 27. novembra 2021. godine održali protest ispred Ambasade BiH u Moskvi navodeći kako se na ovaj način bore protiv antisrpske politike u državi i njene borbe protiv srpskih heroja, a o čemu je BIRN BiH pisao.

RIM je proglašen terorističkom organizacijom u Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi.

“Braća zapadno od Drine”

Ideološke matrice desničarskog ekstremizma podrazumijevaju stvaranje jedinstvene Srbije, odnosno prema ideološkoj obradi trenutnog režima u Srbiji, stvaranje “Srpskog svijeta”, objašnjava Bosnić Đurić.

Pripadnik organizacije “Narodna patrola” u Banjoj Luci (Foto: Telegram, screenshot)

“Problem s ideološkim matricama, ja ću reći desničarskog ekstremizma nije nov za Srbiju, samim tim nije nov ni za sve zemlje kojih se tiče za nukleusno onoga što te matrice podrazumijevaju, a to je stvaranje jedinstvene Srbije ili u novoj ideološkoj obradi aktuelnog režima u Srbiji – ‘Srpskog svijeta’”, kaže ona.

Ugroženost i napad na kolektivni identitet i dostojanstvo narativi su recipročne radikalizacije koja povezuje više oblika ekstremizma, navodi Veljan.

“Koristeći se diskursom o vlastitoj viktimizaciji i demonizaciji drugih, ove grupe se retorički međusobno potvrđuju”, navodi Veljan, pojašnjavajući da je BiH postkonfliktna država, što utječe na percepciju ugroženosti.

Upravo s ovakvim narativima, razvijajući zastave svoje organizacije, pripadnici organizacije “Kormilo” iz Srbije okupili su se u Zvorniku navodeći u svojoj objavi kako dolaskom potvrđuju “da Drina nije granica niti će ikada biti”.

Iz ove organizacije kažu za BIRN BiH kako se trude održati bratske odnose “između Srba s obje strane rijeke Drine”, navodeći kako činjenica da se 9. januara obilježava i krsna slava Svetog Stefana Prvomučenika, sveca čije “stradanje i mučeništvo se može uporediti sa sudbinom srpskog naroda tokom Prvog i Drugog svjetskog rata”.

“Kao organizacija patriotsko-humanitarnog karaktera koja neguje vrednosti poput ljubavi prema svome narodu, te pokreće i učestvuje u različitim aktivnostima radi širenja rodoljubivih ideja, smatramo da je obeležavanje ovog praznika neizostavan deo našeg delovanja”, navode u odgovoru BIRN-u BiH iz “Kormila”, pojašnjavajući razloge okupljanja u Zvorniku.

Oni su se u Zvorniku okupili sa osobama koje rade za brend odjeće “Republikanci”. Kako pojašnjavaju, kontakt s njima je uspostavljen preko društvenih mreža i kupovinom odjeće koju proizvode.

“Republikanci” su, kako navode na svojoj stranici, brend s natpisima, simbolima i obilježjima Republike Srpske, pri čemu majice imaju natpise s motivima rodoljublja.

“Od citata četničkih pjesama, preko modernih rok tekstova, sve ove riječi krase majice Republika Srpska”, navode “Republikanci” na svojoj stranici, dodajući kako svima onima ckoji znaju šta je bila Dinarska divizija, ko je vojvoda Đujić, a ko Viljuška” – nude majice s patriotskim natpisima.

U online prodavnici ovog brenda moguće je kupiti dukserice s natpisima Vukovar, Knin, Rusija, Srpska Krajina, kao i zastave Vojske Republike Srpske, Vojske Srbije i Vojske Srpske Krajine.

Kupovinom ovih majica pomaže se rad humanitarne organizacije “Srbi za Srbe”. Ova organizacija je na svojim društvenim mrežama Dan Republike Srpske čestitala objavom fotografije s porukom “Ne može ti ništa niko”.

Organizacija “Ustanak”, koja je kroz ranije akcije pomogla humanitarnu organizaciju “Srbi za Srbe” povodom Dana Republike Srpske, snizila je cijene dukserica sa natpisom Mladi ratnik.

Osim “Kormila”, ističući kako su braća iz Aranđelovca, pripadnici parlamentarne stranke “Zavetnici”, lijepljenjem banera i plakata čestitali su rođendan Republici Srpskoj.

“Braći i sestrama zapadno od Drine čestitamo Dan Republike Srpske i krsnu slavu, Svetog arhiđakona Stefana”, navodi se na Instagramu ove stranke, proistekle iz ranije organizacije istog imena, koja se svojim stavovima protivi članstvu Srbije u Evropskoj uniji i NATO-u.

Pod banerom “Mir Božji – Hristos se rodi”, postavljenim ispred Hrama Hrista Spasitelja u Banjoj Luci, uslikan je i pripadnik “Narodnih patrola” iz Beograda. Ovu fotografiju je podijelila grupa na svom zvaničnom profilu, ali i Damnjan Knežević, predvodnik ove organizacije.

“Krvlju natopljena – životima odbranjena! 30 godina bastion si srpstva, srećan ti rođendan Republiko Srpska”, napisano je u objavi ove organizacije na profilima na društvenim mrežama.

Iz ove organizacije su na upit BIRN-a BiH naveli kako u Banjoj Luci nije bio jedan pripadnik ove organizacije, već “dva auta”, ističući kako ne žele davati bilo kakav dodatni komentar.

“Narodne patrole” se tokom prošle godine borila protiv migranata, obavještavajući o njihovim boravištima, ali i protiv vakcinacije. Kako navode na jednom od svojih profila, ciljevi ove organizacije su uzbunjivanje javnosti, ukazivanje na probleme koje izazivaju migranti, sprečavanje njihovog naseljavanja i zaštita sunarodnika.

“‘Narodne patrole’ čine ljudi različitih godišta, profesija, bračnog statusa, imovinskog stanja, ekonomske moći, ali ljudi koji dele ljubav prema Otadžbini, brigu za svoj kraj, potrebu da zaštite one koji to nemogu i zabrinutost za dalju sudbinu ove države”, navedeno je te dodano kako etiketa rasista, nacista i ksenofoba “ne pristaje ovim momcima”.

Knežević, vođa “Patrola”, štiti sugrađane tako što ih poziva da koriste Telegram, na kojem se upozorava na migrantsko nasilje. Na ovoj platformi kreirane su dvije grupe, od kojih jedna ima više od 6.000, a druga skoro 2.000 pratilaca.

Slavlje navijačkih skupina uz veličanje ratnih zločinaca

Omladinsko udruženje Ravnogorskog pokreta je u Gacku čestitalo Dan Republike Srpske banerom “Za tebe se život daje, nek ime tvoje vječno traje”.

Slavlje na Gradskom stadionu u Prijedoru (Foto: Youtube, screenshot)

Pripadnici ove grupe su, prema objavama na društvenoj mreži Instagram, zajedno s “Grobarima”, navijačima “Partizana”, napravili bakljadu, koju su objedinili u videosnimak objavljen na YouTubeu. Oni su, kao i pripadnici “Zentrope” i “Srbske akcije“ koristili pjesmu “Jedina Srpska”.

Osim “Grobara”, vijorenjem zastave Ratka Mladića na gradskom stadionu u Prijedoru je više navijačkih grupa učestvovalo u “fenomenalnoj pirotehničkoj predstavi”.

“Ono što daje posebnu ljepotu cijeloj proslavi jeste da su svi kao jedan učestvovali navijači ‘Rudara’ iz Prijedora, navijači ‘Zvezde’, kao i ‘Patriot Boys Republika Srpska’, ‘Srbi za Srbe’”, navodi se u opisu videosnimka na YouTubeu objavljenog 9. januara.

Navijači “Rudara” – skupina “Alcohol Boys” – tokom prošlog mjeseca su se ogradili od natpisa na gradskom stadionu navodeći kako su tu “nastupali ili nastupaju igrači različitih nacionalnosti i na njemu nema mjesta za ovakve šovinističke natpise pojedinaca u želji da ocrne grupu koja je znala i sama sređivati isti taj stadion za dobrobit svih naših sugrađana”.

Ranija istraživanja BIRN-a BiH su pokazala kako članovi ove navijačke skupine ističu neonacističke pozdrave.

Momci u crnim jaknama i s crnim maramama preko lica, podigli su baklje u Prijedoru, a sa sličnom ikonografijom – ispred natpisa “Tvoja časna borba, naša vječna sloboda” posvećenog Ratku Mladiću, bivšem komandantu Glavnog štaba VRS-a pravosnažno osuđenom pred Međunarodnim mehanizmom za krivične sudove (MMKS) na doživotnu kaznu zatvora za genocid u Srebrenici, progone Bošnjaka i Hrvata, terorisanje građana Sarajeva i uzimanje pripadnika UNPROFOR-a za taoce – navijačka skupina “Delije”, kako se navodi na objavljenom snimku, obilježila je 30. godišnjicu Republike Srpske u Višegradu.