Inženjeri džihada: Zapanjujuća veza visokog obrazovanja i ekstremizma

Dvije glavne predstave o džihadistima koje se mogu vidjeti u zapadnim medijima uglavnom su dijametralno suprotne. Dok je na jednoj terorista obično neko sa margina društva – na primjer dostavljač hrane sa dosijeom sitnih prekršaja – na drugoj je taj isti terorista visoko obrazovani ekspert kao Halid Šeik Mohamed, organizator napada u Njujorku.

Od 25 umiješanih u napade na kule bliznakinje u Njujorku 11. septembra 2001, osam su bili inženjeri, piše američki Foreign Affairs.

Dakle, da li su džihadisti prije neobrazovani luzeri bez izgleda na uspjeh, ili su u pitanju visoko stručni, ideološki vođeni operativci? Ako se pogledaju profili poznatih džihadista moguće je dati odgovor i razjasniti uzroke njihove radikalizacije.

Dva otkrića o radikalnim islamistima ističu se iznad ostalih. Prvo, među džihadistima koji su pohađali fakultet, inženjeri su najzastupljeniji gotovo u svim dijelovima svijeta i u svakoj terorističkoj organizaciji. Od 207 radikalnih islamista u muslimanskom svijetu čiji je nivo obrazovanja poznat, 93 su diplomirala inženjering. Na Zapadu, taj procenat je manji i iznosi oko 16.2 odsto.

Od 497 militanata u muslimanskom svijetu, 46.5 odsto pohađalo je univerzitet, dok je na Zapadu na uzorku od 344 individue utvrđeno da je samo 25 odsto u nekom trenutku bilo upisano na fakultete. Razlika je naročito iznenađujuća kada se ima u vidu da u muslimanskom svijetu samo 11,3 procenta ljudi studira, dok je na Zapadu procenat znatno viši – 43 odsto, navodi se u analizi magazina Foreign Affairs.

Imajući u vidu ove podatke, šansa da je radikalni islamista iz muslimanskog svijeta visoko obrazovan veća je za oko 15 puta nego ako islamista dolazi sa Zapada.

Prirodno je pomisliti kako je veliki broj inženjera među džihadistima rezultat potrebe terorista za tehnički vještim pojedincima. Ipak, za to nema dokaza. Samo 15 odsto radikalizovanih inženjera bavi se pravljenjem bombi, a 26 odsto komunikacijama. Osjetno prisustvo visokoobrazovanih, a naročito inženjera među ekstremistima iz muslimanskog svijeta prije se može objasniti ekonomskim faktorima.

Radikalizam među obrazovanim slojevima prvi put se pojavio u islamskom svijetu tokom 70-ih godina prošlog vijeka.

U to vrijeme, visoko obrazovanje u arapskim zemljama bilo je u procvatu, kao i nezaposlenost koja je poslužila kao “rudnik zlata” za regrutere iz islamističkih grupa.

Islamističke grupe najčešće su nicale na univerzitetima, osnovane oko ideje odbacivanja korumpiranog sistema sekularnih režima koji nisu održali obećanje da će studentima obezbjediti posao i pristojan život.

Islamistički pokreti napravili su od nužnosti vrlinu, propovjedajući skroman način života kao moralnu obavezu i znak odbijanja korumpiranog sistema Zapadnih i pro-zapadnih elita.

Manji broj visokoobrazovanih ekstremista na Zapadu rezultat je mobilnijeg sistema i većih mogućnosti za ljude sa visokom stručnom spremom.

Zbog toga ekstremistima ostaju samo nezadovoljni, neuspješni i neobrazovani sitni kriminalci koji čine većinu.

Razlog zbog kojeg među visokoobrazovanim ekstremistima iz muslimanskog svijeta dominiraju inženjeri leži u tome što su studije inženjeringa naročito zahtjevne i teške za upisati. Potrebno je mnogo rada i talenta da bi se studije završile, a diplomci na kraju ne dobijaju ništa za uloženi trud, zbog čega najčešće ostaju bijesni i nezadovoljni postojećim ustrojstvom poretka.

Muslimanska zemlja u kojoj je najmanji broj inženjera među radikalnim ekstremistima je Saudijska Arabija – izuzetak koji dokazuje pravilo – saudijski inženjeri veoma su traženi na tržištu rada zahvaljujući razvijenom industrijskom sektoru kraljevine.

Društveni i ekonomski konteksti odsudni su za razumijevanje fenomena” inženjera džihada”, naročito kada se ima u vidu ne tako potpune teorija “terorizma izazvanog siromaštvom”.
Radikalizacija je olakšana kada postoji veliki broj ljudi koji bi, da nije korumpiranog ili neuspjelog sistema, bili intelektualna elita jednog društva, navodi ovaj list.

Osim toga, hiperprodukcija visokoobrazovanog kadra koje tržište rada ne može da apsorbuje recept je za nestabilnost.