Godišnjica parafiranja Dejtonskog mirovnog sporazuma

Danas se navršava 26 godina od parafiranja Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, poznatijeg kao Dejtonski mirovni sporazum.

Pravni akt, sporazumnog karaktera, kojim je službeno okončan gotovo četverogodišnji rat u Bosni i Hercegovini (1992-1995.), parafiran je u vojnoj zračnoj bazi Wright-Patterson kod grada Daytona, u američkoj saveznoj državi Ohio.

Mirovni pregovori odvijali su se od 1. do 21. novembra 1995. godine pod imperativom zaustavljanja rata, a Dejtonskim mirovnim sporazumom Bosna i Hercegovina je ustrojena kao država tri naroda i ostalih, te dva entiteta – FBiH i RS, uz dogovor da se arbitraža u vezi s brčanskim koridorom realizira naknadno.

Glavni akteri mirovne konferencije – prvi predsjednik Predsjedništva tadašnje Republike Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović, predsjednik Republike Hrvatske Franjo Tuđman i predsjednik bivše Savezne Republike Jugoslavije Slobodan Milošević, bili su u konačnici i potpisnici Dejtonskog mirovnog sporazuma 14. decembra 1995. godine u Elizejskoj palati u Parizu.

Sve tri države nastale su disolucijom bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), a njihovi čelnici, odnosno potpisnici Sporazuma su se obavezali da međusobne odnose reguliraju u skladu s Poveljom UN-a, Završnim helsinškim aktom i drugim dokumentima OSCE-a, kao i na međusobno poštovanje suvereniteta i rješavnje nesporazuma na miroljubiv način.

Dejtonski mirovni sporazum potpisan je u prisustvu tadašnjeg državnog sekretara Sjedinjenih Američkih Država Warrena Christophera, a glavni američki posrednici bili su Richard Holbrooke, bivši zamjenik državne sekretarke Madeleine Albright, i američki general Wesley Clark.

Potpisivanju Dejtonskog mirovnog sporazuma u Parizu svjedočili su tadašnji američki predsjednik Bill Clinton, generalni sekretar UN-a Boutros Boutros-Ghali, bivši francuski predsjednik Jacques Chirac, tadašnji britanski premijer John Major, generalni sekretar NATO-a Javier Solana, njemački kancelar Helmut Kohl, ruski premijer Viktor Černomirdin, kao i švedski premijer Carl Bildt, koji je, također, bio kopredsjedavajući mirovne konferencije u ime Evropske unije.

Dejtonski sporazum je bio kulminacija tzv. ‘šatl (Shuttle) diplomatije’, koju je vodio Richard Holbrooke sa svojim timom pod pokroviteljstvom Sjedinjenih Američkih Država.

Sporazum se sastoji od 11 aneksa, među kojima je i Aneks 4 – Ustav Bosne i Hercegovine.

Njime je potvrđen suverenitet, teritorijalni integritet i nezavisnost države Bosne i Hercegovine, te propisane nadležnosti BiH i entiteta, odnosi između institucija, kao i način izmjene Ustava BiH.

Dejtonsko ustavno uređenje BiH, u međuvremenu, je postalo ‘kamen spoticanja’ i predmet sporenja, a prema preovlađujućem mišljenju, i temeljna prepreka funkcioniranju moderne BiH, kao i procesu njene evropske, odnosno evroatlantske integracije.

O tome da je ono postalo prepreka normalnom funkcioniranju države, nažalost, zorno svjedoči i aktuelno stanje u Bosni i Hercegovini, opterećeno stalnim opstrukcijama i blokadama, bez konsenzusa o strateškim ciljevima i pravcu izgradnje bolje budućnosti za sve bh. narode i građane.