BH-Gas pod istragom: Potrošen 41 milion, a nema upotrebne dozvole

Bosna i Hercegovina nema vlastitih resursa prirodnog gasa, pa se snabdijevanje gasom zasniva isključivo na uvozu ovog energenta i to samo iz jednog izvora snabdijevanja i jednim transportnim pravcem. Stoga je, kako kažu u kompaniji BH-Gas, nužnost izgradnje transportnih pravaca uz obezbjeđenje novih pravaca snabdijevanja, kao i mogućnost diverzifikacije izvora, prioritet u strategiji razvoja ovog sektora.

– Koncept razvoja sektora prirodnog gasa u FBiH, odnosno BiH se ne zasniva samo na analizi tehno-ekonomske isplativosti potencijalnih pravaca s ciljem obezbjeđenja prirodnim gasom novih potrošača, nego i uzimanja u obzir razvojnih investicijskih ciklusa susjednih zemalja, pa i regiona. Ovakvim konceptom razvoja sa akcentom na interkonekcije, stvara se mogućnost da gasovodi postanu i tranzitni gasovodi i obavezno dvosmjerni – kazao je za Fenu direktor BH-Gasa Mirza Sendijarević.

To je, po njegovim riječima, uslov za stvaranje integrisane gasne transportne mreže zemalja jugoistočne Evrope, a što je i ključna podloga za formiranje Energetskog gasnog prstena ovih zemalja. Takav  koncept razvoja, naglasio je Sendijarević, obezbjeđuje sigurno i pouzdano snabdijevanje prirodnim gasom.

Evropa je prepoznala značaj povezivanja infrastrukturne transportne mreže prirodnog gasa, posebno nakon rusko-ukrajinske krize iz 2009. godine, gdje je uočena najveća slabost ovisnosti od jednog izvora i pravca snabdijevanja, posebno za zemlje jugoistočne Evrope, a za evropske zemlje, jednog od glavnih pravaca snabdijevanja. U tom smislu, Evropa donosi Uredbu (347/2013.) o smjernicima za transevropsku energetsku infrastrukturu (PCI – Projects of common interest i PECI – Projects of Energy community interest) u kojoj se naglašava nužnost hitne dogradnje evropskih mreža, a sve s ciljem pokretanja nove energetske strategije „Evropa 2020. i dalje“. Odlukom Ministarskog vijeća EZ-a iz 2015. godine, implementacija ove Uredbe postaje obavezujuća i za zemlje Energetske zajednice.

– Uzimajući sve to u obzir prioritetni razvojni projekti gasnog sektora BiH su interkonekcijski gasovodi sa Republikom Hrvatskom – naveo je Sendijarević.

Što se tiče konekcije na sjeveru, radi se o gasovodu Zenica – Bosanski Brod (140 km), a vrijednost investicije je procijenjena na 85 miliona eura. Konekcija na jugu, odnosno gasovod Zagvozd – Posušje – Novi Travnik, sa odvojkom za Mostar (183 km), investicija je vrijedna  114 miliona eura.

Ideja o projektu izgradnje podzemnog skladišta prirodnog gasa na teritoriji BiH datira još iz perioda prije rata, kada su urađena preliminarna istraživanja u vezi potencijalnih mogućnosti skladištenja prirodnog gasa na teritoriji BiH. Kao rezultat istraživanja 1988. godine je urađeno “Studijsko istraživanje tehno – ekonomske opravdanosti izgradnje podzemnog skladišta gasa na području ležišta soli Tušanj i Tetima”, kojim je potvrđena opravdanost ideje izgradnje podzemnog skladišta u rudniku soli.

Međutim, nastavak na realizaciji tog projekta je nažalost prekinut ratom u BiH. Na osnovu tih započetih aktivnosti BH-Gas je finansirao izradu studije predizvodljivosti podzemnog skladišta prirodnog gasa u rudniku soli Tetima – Tuzla koju je uradio  Rudarski institut Tuzla 2001. godine, a u kojoj su posebno detaljno obrađene rudarsko-geološke karakteristike relevantne za izgradnju podzemnog skladišta prirodnog gasa u sonim domama.

– Projekt izgradnje skladišta je uz projekte izgradnje novih transportnih gasovoda jedan od dugoročnih prioriteta BH-Gasa, posebno u sadašnjim uslovima diskontinuirane potrošnje prirodnog gasa u periodu zima-ljeto, te zadovoljenja vršne potrošnje u zimskom periodu – kazao je Sendijarević.

Investiciona ulaganja za izgradnju skladišta zajedno sa priključnim gasovodom Kladanj – Tuzla – Tetima iznose oko 75 miliona eura. Osim finansijske podrške za ovakvu vrstu projekata, naveo je Sendijarević, značajno je imati saglasnost i volju lokalne zajednice, a ona dosad nije iskazana.

S obzirom na to da su vlastita finansijska sredstva samo na osnovu postojećeg i potencijalnog tržišta nedovoljna za finansiranje navedenih projekata, BH-Gas je radio na obezbjeđenju grant sredstava kako kod WBIF-a, tako i kod ostalih potencijalnih fondova i inicijativa.

– Međutim za njihovo odobrenje, iako su projekti ocijenjeni pozitivno zbog svog regionalnog karaktera, neophodno je donošenje minimalno energetske politike BiH, do konačnog akta energetske strategije. To nije podržano od  Republike Srpske, a što je u direktnoj vezi sa pravilima primjene obaveza BiH iz Ugovora o osnivanju Energetske zajednice – dodao je Sendijarević.

Naveo je da BH-Gas aktivno sudjeluje i podržava sve energetske projekte i inicijative, kao predstavnici ispred FBiH uz podršku Federalnog ministarstva energije, rudarstva i industrije.

– Iskustva razvijenih sistema prirodnog gasa u svijetu pokazuju da se razvojni projekti transportne/tranzitne infrastrukture prirodnog gasa ne mogu provoditi ukoliko se u tom procesu ne ostvaruje tijesna saradnja sa relevantnim institucijama vlasti u smislu pružanja adekvatne podrške kako bi ovi projekti uistinu bili projekti od značaja, odnosno od javnog interesa šire društvene zajednice. Osim toga, vođenje energetske politike isključivo u okviru entiteta daje mnogo manje šanse za razvoj energetike uopšte, pa i sektora prirodnog gasa – dodao je Sendijarević.

Konačan zaključak, po njegovim riječima, jeste da se nadležni organi i institucije, kako na nivou entiteta tako i BiH aktivno uključe u rješavanje pomenutih problema iz domena sektora prirodnog gasa, jer će u suprotnom BiH ostati na margini svih događaja, s obzirom na ubrzane aktivnosti u vezi tog pitanja zemalja iz okruženja, posebno Hrvatske, kao članice EU i Srbije kao članice EZ.

Na pitanje o statusu projekta gasovoda Zenica-Travnik, Sendijarević je kazao da je to još jedan problem u nizu sa kojim je suočena sadašnja uprava BH-Gasa.

– Radi se o investiciji vrijednoj više od 41 milion KM. Izgradnja je završena krajem 2013. godine i finansiran je najvećim dijelom sredstvima kredita dobijenog od EBRD-a. Projekt je započet na osnovu tehno-ekonomske studije urađene 2005. godine. Nažalost, prije početka izgradnje nije se urađena revizija tehno-ekonomske studije, iako je od njene izrade prošlo više od pet godina, a u međuvremenu se desila i svjetska ekonomska kriza koja je narušila poslovanja svih privrednih subjekata koji su u studiji bili navedeni kao potencijalni potrošači. Nažalost, dobar dio njih je i prestao sa poslovanjem – dodao je Sendijarević.

Da je revizija ekonomske studije urađena, po njegovim riječima, vjerovatno bi ukazala na značajno smanjenje potencijala tržišta.

– U projekat se ipak krenulo, ali izvođač radova Monter Zagreb i GP Put Sarajevo, te nadzorni organ IGH Zagreb prema procjenama BH-Gasa posao nisu uradili u skladu sa projektom, te zakonskim regulativama FBiH i načinili su niz propusta zbog čega gasovod nije nikada dobio upotrebnu dozvolu. Nedavno je svoj posao završila i Federalna inspekcijska uprava koja je naredila stavljanje gasovoda van upotrebe.

Sada imamo investiciju od 41 milion KM koja nije ispunila uslove za dobijanje upotrebne dozvole i koja nema niti jednog potrošača, a BH-Gas je u obavezi vraćati kredit EBRD-u. Dokumentacija u vezi sa izgradnjom ovog gasovoda predata je Kantonalnom tužilaštvu – kazao je Sendijarević za Fenu.