Antisemitski diskurs na Zapadnom Balkanu, u BiH posebno prisutan kada se govori o holokaustu

Iako je uvriježeno mišljenje da u BiH nije prisutan antisemitizam, rezultati istraživanja Međunarodnog republikanskog instituta (IRI) Antisemitski diskurs na Zapadnom Balkanu, u kojem su predstavljeni najčešći narativi koji se tiču antisemitizma u zemljama Zapadnog Balkana, su pokazali da je on prisutan u bh. online prostoru. U dijelu koji se tiče BiH je pregledano 1.493 odabrana medijska sadržaja i komentara tokom pet različitih vremenskih perioda između januara 2019. godine i maja 2020., a pronađeno je 280 članaka koji su spominjali ili govorili o antisemitizmu, te 101 antisemitska izjava koje su uglavnom pronađene u komentarima čitatelja.

Istraživanje je pokazalo da se antisemitizam u bh. online medijima najčešće spominje prilikom medijskih izvještaja o komemoracijama događaja iz Drugog svjetskog rata ili izjava stranih ili domaćih političara u okviru memorijalizacije Holokausta.

Česta tema u kojoj se spominje antisemitizam u bh. medijima jeste i odnos Hrvatske prema zločinima počinjenim od Nezavisne Države Hrvatske, a Holokaust se u online medijima spominje i u vezi s ratom u BiH od 1992. do 1995. godine i u poređenju sa genocidom u Srebrenici.

Mediji koji su objavili najveći broj članaka koji spominju antisemitizam u gore navednom periodu su Face.ba, Al Jazeera Balkans i Slobodna-bosna.ba, većinom u okviru vijesti o komemoracijama. Članci koji su spominjali antisemitizam bili su obično kratki izvještaji, mnogi preuzeti iz stranih izvora, agencija ili drugi mediji, a bh. novinari nisu sami pokretali istraživanja o položaju Jevreja ili analizirali slučajeve antisemitizma i njihove implikacije.

Veliki broj medijskih sadržaja bio je posvećen i političkoj situaciji na Bliskom Istoku i odnosima između Izraela i drugih bliskoistočnih država, posebno odnosima između Izraela i Palestine, a takvi članci su često praćeni anticionističkim komentarima, od kojih su mnogi bili i antisemitski.

Antisemitske izjave uglavnom su pronađene na Facebook nalozima online medija Dnevni avaz, Slobodna Bosna i Vijesti.ba i u sekcijama za komentare portala Klix.ba i Logicno.com.

Antisemitske izjave u komentarima uglavnom se tiču navoda o svjetskoj jevrejskoj zavjeri, kao i lažnih izjava i uvreda prema Jevrejima, najčešće u vezi s postupcima Izraela.

Navodi o svjetskoj jevrejskoj zavjeri pojavili su se 44 puta (od čega 33 su dio antisemitskih izjava), a lažne izjave i uvrede o Jevrejima su pronađene 45 puta (od čega 39 je bilo dio antisemitskih izjava).

U izvještaju se zaključuje da bh. mediji trebaju detaljnije i sveobuhvatnije izvještavati o antisemitizmu, položaju Jevreja u zemlji i o događajima na Bliskom Istoku. Naglašena je i potreba za regulacijom online komentare i uklanjanjem govora koji je uvredljiv i podstiče na mržnju i nasilje.

Zemlje Zapadnog Balkana

Pored Bosne i Hercegovine, istraživanje obuhvata i Hrvatsku, Srbiju, Sjevernu Makedoniju, Albaniju i Crnu Goru, u kojima su lokalni istraživači, prateći zajedničku metodologiju, pratili odabran sadržaj online medija i komentare čitatelja koji su objavljeni u pet vremenskih perioda između januara 2019. godine i maja 2020., te kodirali i analizirali vrste antisemitizma koji su pronalazili.

Narativi u ovim zemljama su analizirani uzimajući u obzir specifične historijske, pravne i društvene pozadine svake zemlje, a cilj izvještaja, kako navode organizatori, je ponuditi preporuke za jačanje otpornosti prema antisemitizmu i govoru mržnje.

Iako procent antisemitskog govora nije premašio 4 posto ukupnog sadržaja koji je pregledan (više od 9000 članaka i komentara), istraživanje je pokazalo nekoliko prijetnji koje bi mogle uticati na porast antisemitizma, kao i na podložnost drugim oblicima ekstremizma, navodi se u istraživanju.

Istraživanje je pokazalo da se najučestaliji narativi o Jevrejima u ovim zemljama uglavnom nalaze u kontekstu potrebe za dodjeljivanjem odgovornosti za određene historijske događaje i uspostavljanje različitih politika memorije. Istraživanje je pokazalo i da se antisemitski narativi na Zapadnom Balkanu ne razlikuju bitno od onih iz drugih dijelova Evrope i uglavnom sadrže poznate teorije zavjere o kontroli svjetskih finansija, kao i moderne zavjere poput one po kojoj je COVID-19 namjerno razvijen. Pored sadržaja o teorijama zavjere, nasilni i vulgarni antisemitski jezik također je pronađen. Ono što se čini specifičnim za region Zapadnog Balkana je upotreba antisemitizma kao oružja za sijanje ili intenziviranje regionalnih sukoba, te se sjećanje na Holokaust često koristi kao izgovor za kritiku zločina jedne etničke grupe protiv druge, a zločini iz Drugog svjetskog rata se porede sa zločinima tokom 1990-ih.

Cijeli izvještaj na engleskom pročitajte ovdje.