Andrej Nikolaidis: Balkan je deponija ljudi koje Evropa ne želi

U autorskom tekstu za Al Jazeeru Andrej Nikolaidis je komentarisao politiku proširenja Evropske Unije i njen odnos prema Balkanu, sa osvrtom na brojne probleme sa kojima se EU suočava, uključujući i migrantsku krizu:

Oprostite, najprije, na psovci, jer reći ću – “mi”.

Borislav Pekić je primijetio kako se fraza “to je ljudski” koristi samo kada treba opravdati neku svinjariju koju su dobri ljudi počinili. Slagao da dobije posao – to je ljudski. Falilo mu, pa ukrao – to je ljudski. Prevario ženu – šta ćeš, ljudski je. Itakodaljeitomeslično. Nećete čuti da vam neko kazuje o domaćinu iz Velike Kladuše koji je zatvorio restoran kako bi u njemu smjestio i hranio izbjeglice iz Sirije, pa na koncu uzdahne i kaže – ah, to je ljudski. Rijetka herojstva, još rjeđa stradanja u ime vjernosti ideji, rjeđa od svega, čista ljubav – ništa od toga neće biti opričano pod naslovom “to je ljudski”.

E, baš kao i “ljudski”, i “mi” se, po pravilu, koristi kada se hoće prikriti kakva gadost. Jer, jasno, gadost koja je takoreći kolektivna – ljudska je, šta da vam kažem. Zajedničku sramotu je lako, odveć lako nositi. Zato bagra svoje gadosti rado pravda višim ciljevima, u ime zajednice. Zato bagra voli “mi”. Iako je bagra – bagra, i u jednini i u množini.

Oprostićete, dakle, na mom “mi” koje koristim samo zato što je evropski komesar za proširenje Johannes Hahn nedavno odaslao još jednu poslanicu Zapadnom Balkanu. A to bi, da prostite, bili “mi”. Kada se Brisel obraća građanima Balkana sa “vi”, to ne čini zato što persira cijenjenom pojedincu, nego zato što se obraća stadu.

Hahnovi problemi

Johannes je Hahn poručio kako se zemlje Zapadnog Balkana trebaju dobro pripremiti, da po ulasku u Evropsku uniju ostalim članicama ne bi pravile probleme.

Gospodin Hahn misli: problem kao Italija, čiji su građani izabrali light-fašističku vladu, zemlja koja ne samo da nije sa Zapadnog Balkana, nego je osnivač, temelj Unije?

Gospodin Hahn misli: problem kao Mađarska, koja jeste blizu, ali nije na Zapadnom Balkanu, zemlja čijem premijeru Viktoru Orbanu predsjednik Evropske komisije Jean-Claude Juncker tepa “diktator”; Mađarska, koja se sa briselskom administracijom sukobljava takoreći svakodnevno?

Gospodin Hahn misli: problem kao Velika Britanija, koja ne samo da nije na Zapadnom Balkanu, nego ne želi biti ni u Evropskoj uniji?

Gospodin Hahn misli: problem kao Poljska, koja takođe nije na Zapadnom Balkanu, a koja pravosudni sistem odbija prilagoditi zahjtevima Evropske komisije, pa je ona, Komisija, pokrenula proceduru za uvođenje sankcija Poljskoj?

Ili gospodin Hahn, možda, misli na vrstu problema koje su današnje članice EU u zadnjih vijek – vijek i po izazvale zemljama Zapadnog Balkana?

Militarizacija i fašizacija

Na, recimo, austro-ugarsku aneksiju Bosne i Hercegovine? Ili na K und K okupaciju Crne Gore? Na Prvi svjetski rat, koji nije poveden zbog primitivizma Zapadnog Balkana i njegove neprilagođenosti “evropskoj pravnoj stečevini”, nego jer se velike evropske sile nisu mogle dogovoriti oko podjele uticaja i plijena? Ili gospodin Hahn misli na vrstu problema kakav je bio Drugi svjetski rat, koji je, kao i onaj Prvi, počeo zato što je za kapitalizam rat jedna od procedura izlaska iz krize?

Ili Hladni rat, koji su evropske sile i Amerika vodile sa Rusijom – možda na tu vrstu problema misli gospodin Hahn?

Ili gospodin Hahn možda misli na onu vrstu problema kakvu za građane Zapadnog Balkana i ostatka ne-zapadnog svijeta predstavlja aktuelna kriza kapitalizma, koju ovaj, tradicionalno i posve predvidljivo, pokušava preživjeti kroz, za sada, procese militarizacije i fašizacije, a sutra, posve moguće, novi rat?

Možda gospodin Hahn misli na vrstu problema kakve su američka i vlade zemalja temelja Evropske unije izazvale dolje, na “pogrešnoj” strani Mediterana, nakon što su tamo sprovele niz nelegalnih akcija, od rušenja tamošnjih vlada do ratnih zločina u vojnim akcijama suprotnim međunarodnom pravu, problema koji se u početku umilno zvao Arapsko proljeće i bio “festival demokratije”, a sad se zove humanitarna katastrofa i festival je suza i krvi? Ili pak misli na probleme koje je EU naumila na Zapadnom Balkanu izazvati tako što će tu otvoriti izbjegličke centre?

A kako da se Balkan zaštiti od Unije?

Evropska će se unija lako zaštititi od svakog problema koji Zapadni Balkan može izazvati. No Zapadni se Balkan ne može zaštititi od problema koje izaziva Evropska unija. Ovdje, na Zapadnom Balkanu, svjetska se istorija ne proizvodi. Ovdje se ona tek trpi. Zemlje Zapadnog Balkana i njihovi građani nikada, sa izuzetkom kratkotrajne Titove Jugoslavije, nisu bili akteri svjetske istorije (nije to, još od pada Vizantije, ni Istočni Balkan, odnosno Grčka), nego njene žrtve.

Naša su ograničenja beskrajna i žalosna, no takav, beskrajan, nije i njihov destruktivni potencijal. Naši su ratovi krvavi i ogavni, ali tek lokalni, a njihove posljedice, iako dugotrajne i stravične, nipošto i globalne. Naša su korupcija i bezakonje primitivni i brutalni, no zbog njih niti nastaju globalna poslovna carstva niti padaju svjetske berze. Zbog naših fašizama u izbjegličke kolone krećemo “mi”, dok američko-evropski imparijalističko-kapitalistički kompleks u zbjegove tjera ostatak čovječanstva.

“Mi” nismo oni. Za njih smo mi “oni”, a oni su “oni” za nas. Politike proširenja koja će nas spojiti u jedno “mi” nema ni na vidiku. To naročito nije politika proširenja koja podrazumijeva beskrajno odlaganje pridruženja Zapadnog Balkana Evropskoj uniji. To naročito nije politika koja je od Zapadnog Balkana naumila stvoriti deponiju ljudi koje Evropa ne želi.