Šta je superćelijska oluja koja je protutnjala BiH i regionom?

Za jedno veče jako nevrijeme odnijelo je najmanje pet života i ostavilo više povrijeđenih u četiri zemlje regije. Čupalo je drveće, podizalo krovove, rušilo objekte, kidalo električne vodove i zatvaralo aerodrome. Nevrijeme je 19. jula prošlo kroz Sloveniju, Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu i na kraju stiglo i u Srbiju.

Jedno od objašnjenja bilo je da se radi o superćelijskoj oluji. No, šta je superćelijska oluja i po čemu se razlikuje od onih sa kojima smo se do sada susretali?

Kako izgledaju supećelijske oluje?

Superćelijske oluje su rijetke, ali imaju veliku sklonost da proizvodu opasne vremenske neprilike poput snažnih i razornih vjetrova, krupnog grada, a ponekad i tornada, piše Radio Slobodna Evropa.

Prema podacima Nacionalne meteorološke službe Sjedinjenih Država, praćene su uglavnom grmljavinom i intenzivnom kišom.

Mogu trajati nekoliko sati, biti veoma intenzivne i obuhvatiti stotine kilometara kažu iz američke Nacionalne okeanske i atmosferske administracije.

Metorolozi upozoravaju da imaju posebne karakteristike koje ih razlikuju od drugih oluja i zahtijevaju pažljivo praćenje i upozorenja.

Zbog čega je superćelijska oluja drugačija?

Superćelijske oluje nastaju kada hladna vazdušna masa stigne na pregrijano tlo, što uzrokuje ekstremnu termičku nestabilnost atmosfere.

Jedan od uslova za formiranje takvih oluja je i takozvano smicanje vjetra, koje podrazumijeva da se brzina vjetra i njegov pravac razlikuju po visini.

Ono što ih, prema Nacionalnoj meteorološkoj službi Sjedinjenih Država, čini jedinstvenim u odnosu na sve druge tipove oluja, jeste to što imaju snažne i postojane uzlazne struje koje se rotiraju unutar oblaka.

Naučnici tu rotaciju nazivaju mezociklonom.

Prema podacima američke Nacionalne okeanske i atmosferske administracije (NOAA), uzlazne struje mogu da dostignu brzinu od preko 160 kilometara na sat i mogu biti odgovorne za stvaranje džinovskog grada i razornih tornada.

Kolika je opasnost od tornada?

Američka Nacionalna laboratorija za velike oluje (NSSL) kaže da manje od 20 odsto svih oluja sa superćelijama proizvedu tornado.

Međutim, dodaju, superćelije su odgovorne za stvaranje velike većine svih tornada, posebno onih razarajućih.

Ističu i da su u toku istraživanja kako bi se otkrilo zašto su neke od ovih rotirajućih oluja praćene tornadima, dok druge nisu.

Gdje su superćelijske oluje najrazornije?

Superćelijske oluje se mogu javiti u bilom kojem kraju svijeta.

Ipak, najčešće su i daleko najrazornije u centralnom delu Sjedinjenih Država gdje, kako objašnjavaju meteorolozi, postoje velike i prostrane ravnice potrebne da bi se takve oluje razvile.

Superćelije su izazvale tornado u Oklahomi 2013. koji je ubio 51 osobu. Odgovorne su i za tornado koji je u Alabami, Misisipiju i Tenesiju ubio od 320 ljudi. Iste te godine u državi Misuri u tornadu je poginula 161 osoba.

Studija Američkog društva meteorologa iz januara 2023. predviđa povećanje frekvencije superćelija za 6,6 odsto širom zemlje do kraja vijeka i to kao rezultat globalnog zagrijavanja.

Kakva je situacija u Evropi?

Pojava superćelijskih oluja i njima izazvanih tornada u Evropi nije tako rijetka.

Najčešće su pogođeni dijelovi Francuske, Njemačke i sjeverne Italije i to uglavnom tokom ljetnih mjeseci. Među posljednjim većim je onaj koji je u junu 2021. godine pogodio Češku Republiku pri čemu je poginulo pet osoba, a više od 200 je povrijeđeno.

Tornado godišnje uzrokuje 80 smrtnih slučajeva i preko 1.500 povrijeđenih u Južnoj Dakoti, Nebraski, Kansasu, Oklahomi, sjevernom Teksasu i istočnom Koloradu. U prosjeku, američki Nacionalni vremenski servis procjenjuje da se na ovom prostoru godišnje dogodi oko 1.150 tornada.

Na evropskom prostoru, prema podacima Evropske baze za teške vremenske uslove (ESWD) godišnje bude zabilježeno od 300 do 500 izvještaja o tornadu. Sezona tornada na ovom prostoru traje najčešće od maja do avgusta.