Od nekadašnjih 300 sebilja, u Sarajevu je ostao jedan, a sagradili su ga Austrougari

Riječ sebilj arapskog je porijekla, a u prijevodu znači “zgrada na putu u kojoj ima vode”, a i sam koncept ove građevine potiče iz arapskog svijeta.

U sebilju je svojevremeno radio sebiljdžija, državni službenik koji je bez naknade dijelio vodu žednim prolaznicima.

Trend gradnje sebilja na ovim prostorima uveli su Osmanlije. Putopisac Evlija Čelebija piše kako je 1660. godine u Sarajevu bilo čak 300 sebilja!

Nažalost, u katastrofalnom požaru koji je 1697. zahvatio grad, stradali su svi sebilji. Eugen Savojski je u svom rušilačkom pohodu na “piku” imao i sebilje, pa je tako grad u tom periodu ostao bez česmi.

Više od 50 godina kasnije, hadži Mehmed-paša Kukavica odlučio je iz svog džepa izgraditi i uvakufiti sebilj na Baščaršiji, učinivši ga jedinim zatvorenim sebiljem u gradu.

Sebilj na Baščaršiji izgradili su Austrougari

Nije to onaj sebilj koji poznajemo danas. Austrougari su Mehmed-pašin sebilj iz nepoznatih razloga odlučili srušiti 1891. godine, ali su nakon brojnih inicijativa građana bili prisiljeni obnoviti sebilj na nešto drukčiji način.

I uradili su to s ljubavlju, uzevši u obzir duh islama koji je vladao u Sarajevu.

Sebilj na Baščaršiji, onaj koji poznajemo danas i jedini preostali u gradu, izgrađen je 1913. godine. Do danas je ostao jedan od simbola grada, te veoma važan arhitekturalni spomenik.

Aleksandar Wittek, arhitekt koji je projektovao Vijećnicu u pseudo-maurskom stilu, u istom arhitektonskom maniru zamislio je i sebilj na Baščaršiji.

Drveni sebilj sa dvije česme prate brojne legende, a možda i najpoznatija je ona kako su Austrougari, u čast islama u Sarajevu, dvije česme na sebilju posvetile unucima poslanika Muhammeda – hazreti Hasanu i Huseinu.

Noviji period

Sebilj na Baščaršiji sagrađen je od kamena, drveta i bakra.

Prva obnova sebilja rađena je 1981. a potom i jedna manja intervencija pred Zimske olimpijske igre u Sarajevu 1984. godine.

Poput Vijećnice i brojnih drugih građevina, ni sebilj nije pošteđen u agresiji JNA i Vojske Republike Srpske na Sarajevo.

Oštećen je gelerima 1992. godine prilikom granatiranja grada, ali je popravljen nedugo nakon okončanja rata 1997. godine, kad su popravljeni mušepci i drvena konstrukcija.

Najpomnija restauracija obavljena je 2006. godine, kad je zamijenjen bakarni pokrov, saniran odvod i dovod vode, te urađena zaštita drveta.

Inspiracija drugima

Sarajevski sebilj poslužio je kao inspiracija mnogim drugim gradovima koji su ga poželjeli “ugostiti”.

Najraniji primjer je sebilj u Beogradu. Radi se o replici sarajevskog sebilja koji je stigao u Beograd kao prijateljski poklon, 1989. godine. I dan danas nalazi se na kraju Skadarlije.

Rožaje i Novi Pazar su sebilj izgradili sami, i to po uzoru na Sarajevo. Onaj u Novom Pazaru napravljen je 2010. godine, dok je Rožaje tek nedavno, u ljeto 2018. godine, dobilo ovaj simbol.

Možda i najzanimljiviji su sebilji u Sjedinjenim Američkim Državama.

St. Louis, grad poznat po bh. dijaspori, svoju verziju ove građevine dobio je 2013. kao poklon za 250. rođendan od Bosanaca ovog grada.

Posljednji u nizu sebilj je dobio i Chicago, i to “mini” verziju koju je Sarajlija Nermin Halvadžija napravio u čast rodnom gradu.