Mamografija: Kada i koliko često?

Karcinom dojke je najčešći zloćudni tumor kod žena, kako u svijetu, tako i kod nas. Epidemiološka istraživanja su utvrdila niz rizičnih faktora za nastanak karcinoma dojke, kao što su dob, način života, naslijeđe, ishrana, reproduktivna aktivnost, socio-ekonomski status i rasna pripadnost. Starija životna dob je najveći faktor rizika za nastanak karcinoma dojke, dok je pojava karcinoma u periodu prije 20-te godine iznimno rijetka, piše dr. Vladimira Đurica, specijalista porodične medicine, za Prvo zdravlje.

Žene sa ranom menarhom (prva menstruacijom u životu) i kasnom menopauzom imaju dva do tri puta veći rizik za nastanak karcinoma dojke, dok ranija trudnoća i porod imaju zaštitnu ulogu u nastanku ovog karcinoma. Nerotkinje imaju četiri puta veću učestalost karcinoma dojke od žena koje su rađale djecu. Još jedan od rizičnih faktora je oralna kontracepcija, ako se koristi prije 25-te godine života. Također, postoji povezanost između gojaznosti i nastanka karcinoma dojke kod postmenopauzalnih žena jer su više izložene djelovanju estrogena – ženskog polnog hormona. Povećan rizik imaju i žene sa dijagnozom dobroćudnih bolesti dojke.

U ranom stadijumu karcinoma klinički znaci često izostaju, dok u kasnijim stadijumima klinička slika postaje sve jasnija. Karcinom dojke se najčešće očituje kao bezbolan čvor u dojci. Osim toga, zna se pojaviti smećkasti krvavi iscjedak iz dojke, uvlačenje (povlačenje) bradavice te oteklina, navlačenje kože i upala u području tumora. Kod metastaza se javljaju simptomi i promjene vezane za pojedine organe i sisteme, najčešće bol u kostima, znakovi oštećenja jetre i sl.

Dijagnoza karcinoma dojke počinje anamnezom (podaci o bolesniku koji se odnose na sve okolnosti koje su prethodile stanju) i kliničkim pregledom. Nakon toga je potrebno učiniti mamografiju (rendgenska metoda pregleda dojki) kod žena starijih od 40 godina ili ultrazvučni pregled kod mlađih žena. Nakon 25. godine života, sve bi žene trebale pregledati dojke bar jednom mjesečno i to neposredno nakon mjesečnice, odnosno od petog do desetog dana ciklusa. Mamografija je radiološka metoda oslikavanja kojoj je svrha prikazati dojku sa visokim kontrastom i visokom rezolucijom, uz što manju primjenu zračenja.

Koristi se za karakterizaciju lezija kod simptomatskih pacijentica i za probir asimptomatskih žena. Ponekad se, uz pomoć mamografije, karcinom može otkriti i do dvije godine prije pojave prvih simptoma. Savremena mamografija ima mogućnost prikaza mikrokalcifikacija što ujedno predstavlja najraniji mogući znak detekcije. Mamografija nije pogodna za sve žene zbog radiografske gustoće dojki. Dojke mlađih žena su ispunjene žlijezdanim parenhimom (tkivom) i samim tim su radiološki guste. U takvom okruženju se tumori ne mogu uvijek uočiti uz pomoć mamografije pa je potrebno napraviti komplementarni ultrazvučni pregled dojke. Oko 15 posto tumora dojke se ne može detektovati mamografijom pa se ovaj pregled nikako ne može koristiti kao metoda isključivanja karcinoma, već je promjene potrebno dodatno obraditi ultrazvukom i punkcijom.

Rano otkrivanje karcinoma dojke pruža mogućnost liječenja u stadijumu koji nije uznapredovao, pri čemu važnu ulogu ima tim porodične medicine, uključujući ljekara porodične medicine, medicinsku i patronažnu sestru. Uloga medicinske i patronažne sestre je podučavanje žena o važnosti mamografskog skrining tretmana.

Nacionalni program ranog otkrivanja karcinoma dojke poziva sve žene u dobi od 50 do 69 godina na besplatnu mamografiju svake druge godine. Kod žena mlađih od 40 godina, mamografija se sprovodi prema potrebi i uz prethodnu konsultaciju ljekara specijaliste za bolesti dojke. Ultrazvuk, kao dijagnostička metoda u ranom otkrivanju karcinoma dojke, je metoda izbora za žene mlađe od 40 godina. Primijenjen uz mamografiju, značajno podiže tačnost dijagnostike zloćudnih i dobroćudnih bolesti dojke (dobijaju se pouzdaniji rezultati).

Algoritam praćenja žena sa povećanim rizikom za obolijevanje od karcinoma dojke uključuje raniji početak dijagnostičkih pretraga sa bazičnom mamografijom u 35. godini.

U državama u kojima se provode organizovani programi ranog otkrivanja karcinoma dojke smanjeno je prijevremeno umiranje od ovog tipa karcinoma. Ono što treba zapamtiti je da rani stadijum karcinoma dojke nema simptome i da samo rano otkrivanje bolesti doprinosi uspješnom liječenju. Prema tome, ne propustite priliku i odazovite se pozivu za mamografsko snimanje.