Informacioni sistem upravljanja otpadom prepoznat kao potreba Federacije BiH

Informacioni sistem upravljanja otpadom Federacije BiH, koji je pušten u operativnu upotrebu 1. januara 2021. godine, je prepoznat kao potreba Federacije BiH za sistemsko prikupljanje i vođenje podataka o svim akterima u sistemu upravljanja otpadom kao i svim podacima o kretanju otpada od mjesta njegovog nastanka do mjesta njegovog krajnjeg zbrinjavanja – kazali su Feni iz Fonda za zaštitu okoliša FBiH.

Istakli su da je obaveza i odgovornost pripreme, izgradnje i vođenja data upravo Fondu za zaštitu okoliša FBiH u skladu sa zakonskom regulativom (Zakono izmjenama i dopunama Zakon o upravljanju otpadom “Sl.Novine FBiH”, broj 92/17 i Uredba o informacionom sistemu upravljanja otpadom Sl. Novine FBiH, br. 97/18).

– Zahvaljujuci podršci UNDP-a nakon 15 mjeseci intezivne “izgradnje” sistema od projektanta sistema kompanije Eurobit d.o.o. Sarajevo zajedno sa Fondom za zaštitu okoliša FBiH je finaliziran, te je sistem pušten u rad 1. januara 2021. godine – kazali su Feni u Fondu.

Iz Fonda za zaštitu okoliša FBiH objašnjavaju da je sistem koncipiran na način da postoje različita prava i obaveze različitih učesnika u sistemu.

– Najprostija podjela je na: obveznike izvještavanja i korisnike sistema. Obveznici izvještavanja se dijele na tri grupe: subjekte/ pravne osobe koji upravljaju bilo kojom vrstom otpada; subjekte/pravne osobe koji kao rezultat svoj proizvodnog/ radnog procesa produkuju/ generiraju bilo koju vrstu otpada i subjekte /pravne osobe koji vrše uvoz, proizvodnju i plasman proizvoda koji poslije upotrebe postaju posebne kategorije otpada (gdje spadaju plsaman ambalaže, električnih i elektronskih proizvoda, guma, automobila, ulja i maziva te baterija i akumulatora), a koji su registrirani na teritoriji BiH te vrše plasman na teritoriju FBiH. U korisnike sistema spadaja sve institucije u čijoj je nadležnosti zaštita okoliša od državnog (MVTEO, AGS…) preko federanog i kantonalnog (ministarstva, inspekcije, ZZS i sl.) do općinskog nivoa, a oni imaju pravo pristupa i uvida u podatke i to svako u svojoj nadležnosti – navode iz Fonda za zaštitu okoliša FBiH.

Ističu da “podaci koje su obveznici dužni dostavljati i koji se vode u sistemu, vezano za nastanak u upravljanje otpadom su količine nastalog, sakupljenog, preuzetog, transportovanog, predatog, izvezenog, uvezenog i finalno zbrinutog (postupkom R ili postupkom D) otpada i to po šiframa otpada prema Pravilniku o katalogu otpada (a koji odgovara EU katalogu otpada)”.

Iz Fonda naglašavaju da “sistem obuhvata sve vrste i šifre otpada bez obzira iz koje vrste djelatnosti dolaze i ko ih produkuju ili upravlja sa istim”.

– Dakle u sistemu trenutno imamo: ukupan broj registrovanih pravnih osoba u ISUO je 2.200 i taj broj svakodnevno raste; prijavljen nastanak i kretanje otpada za više od 260 šifri otpada od kojih je više od 100 šifri za opasan otpad, a ukupan broj dozvola je 160 (okolinske, dozvole za upravljanje otpadom, općinske odluke/rješenja za odlaganje na općinske deponije i sl.) – navode iz Fonda za zaštitu okoliša FBiH.

U Informacioni sistem upravljanja otpadom u prvoj godini primjene (2021.) prijavljeno je ukupno sakupljenog – 931.456.692 kg otpada, obrađeno je 633.431.791 kg, odloženo – 1.234.285.259 kg, izvezeno – 264.086.894 kg, transfer između intiteta – 5.089.520 kg, a pripremljeno prije obrade – 141.161.304 kg.

Iz Fonda kažu da su podaci koji su dati vezani za obveznike upravljanja otpadom koji su dostavili svoje podatke u informacioni sistem.

– Cijenimo da je procenat dostavljenih podataka zadovoljavajući za prvu godinu izvještavanja, ali je daleko od procenta koji očekujemo u naredne 1-2 godine primjene – kažu u Fondu za zaštitu okoliša FBiH.

Govoreći o tome na koji način se zbrinjava taj otpad, ističu da načini zbrinjavanja otpada koji su dozvoljeni, a oni zavise od karakteristika samog otpada, su definirani Zakonom o upravljanju otpadom, te podzakonskim aktima (Uredbama i Pravilnicima) koji su donešeni na osnovu ovog zakona, a tiču se upravljanja pojedinim kategorijama otpada.

Prema podacima iz Informacionog sistema najveći procenat neopasnog otpada se deponuje (postupkom odlaganja – D1- odlaganje otpada na tlo) na općinske nesanitarne, regionalne sanitarne deponije kao i deponije inertnog industrijskog otpada za čije odlanje postoje dozvole.

Pored toga kroz sistem je prijavljena obrada i reciklaža određenih kategorija otpada i to najveće količina postupcima R12 i R13 koji su u biti pripremni postupci selekcije i razdvajanja nakon kojih se najveći procenat iskoristivog otpada izvozi.

Kada se govori o podacima kolike količine otpada se recikliraju, iz Fonda naglašavaju da su podaci vezani za 2021., koja je bila prva godina izvještavanja, te osim toga što svi obveznici nisu bili uključeni u sistem niti su poslali podatke i podaci koji su dati od obveznika koji su svoju obavezu izvršili kroz Informacioni sistem uočena su nerazumjevanja kod odabira šifri otpada, postupaka obrade i sl. te je date podatke potrebno uzeti sa rezervom.

U Informacionom sistemu upravljanja otpadom u 2021. prikazani su postupci R1-korištenje otpada kao energenta (97.865.531 kg) te postupci od R3 do R10 koji se smatraju finalnim postupkom reciklaže/obrade (2.110.637,68 kg) i grupa postupaka R11 do R13 koji su u principu pripremni postupci koji se ne smatraju finalnom obradom/reciklažom (533.455.621,82 kg).

– To u biti pokazuje i da je reciklažna industrija dosta nerazvijena i da je potrebno raditi na njenom razvoju i jačanju i da je ona ključ razvoja cirkularne ekonomije kojoj teži cijela EU – ističu iz Fonda za zaštitu okoliša FBiH.

Fond je do sada proveo više od 30 radionica za različite korisnike sistema, a one će biti nastavljene i u narednom periodu.