Pobijedila na sudu, država joj mora plaćati odštetu zbog smoga

Poljski sud je naredio da država mora da plaća odštetu Poljacima zbog toga što ne vodi dovoljno odlučnu i efikasnu borbu protiv zagađenja životne sredine i time krši prava Poljaka na slobodu kretanja i udisanje svježeg vazduha.

Glumica Gražina Volščak i nekoliko drugih javnih ličnosti tužilo je u decembru 2018. godine poljsku državu zbog toga što ne preduzima dovoljno da gradovi u Poljskoj ne budu među prvima na neslavnoj listi najzagađenijih mjesta za život u Evropi.

Volščak je tražila da država uplati odštetu nevladinoj organizaciji za pomoć oboljelima od raka, a sud je, pozivajući se i na izveštaj nacionalnog revizorskog ureda (NIK) iz septembra, uvažio navode iz tužbe da je zbog smoga pogaženo njeno pravo na slobodu kretanja, pravo da izađe iz kuće kad želi i da udiše čist vazduh.

“Evropska legislativa, posebno direktiva Evropskog parlamenta iz 2008. godine, obavezuje Poljsku da vodi računa o zagađenju vazduha. Država je od tada preduzimala niz koraka, ali sa zakašnjenjem i nedovoljno efikasno. Kriva je zato za nedovoljnu aktivnost”, konstatovala je sudija Barabara Sita-Latala, javlja Gazeta viborča.

NIK je u septembarskom izvještaju upozorio da je Poljska jedna od članica Evropske unije s najvećim zagađenjem vazduha, a da je maksimalno srednjoročno zagađanje vazduha smogom mjestimično dva puta veće od dozvoljenog i da mjere koje preduzimaju država, vlada i lokalne samouprave nisu dovoljne.

Sudija Sita-Latala konstatovala je u presudi da je država pogazila pravo Volščakove na slobodu kretanja, udisanje svežeg vazduha, na šetnju i na provetravanje prostorija u njenoj kući.

“Sasvim sigurno joj je naneta šteta, jer bez straha za svoje zdravlje ne može da se bavi aktivnostima napolju”, rekla je sudija i naredila da država isplati odštetu od 1.190 eura u preračunu.

Glumica je prva osoba koja se pred poljskim sudovima, presudom koja za sada nije pravosnažna, izborila za potvrdu da je njeno pravo da udiše vazduh nezagađen smogom.

Odšteta jeste simbolična, ali ima dalekosežni značaj kao presedan, pošto je pri kraju proces po sličnoj kolektivnoj tužbi kojoj su se priključile stotine Poljaka. Tom tužbom se, uz efikasnije mjere borbe protiv zagađenja, od države zahtjeva isplata odštete i snabdjevanje stanovništva maskama protiv smoga i kućnim aparatima za prečišćavanje vazduha.

Prema izvještaju Narodnog fonda zdravlja Poljske s kraja prošle godine, 40.000 Poljaka godišnje umire od posljedica zagađenog vazduha.

Predstavnik organizacije Poljski smog alarm Pjotr Šergej rekao je da su troškovi liječenja ozbiljan izdatak za nacionalni budžet i da će od sada vlada koja se odlučila za određenu energetsku politiku morati da ima u vidu i potencijalne troškove tužbi građana.

“Sud u Poljskoj je priznao da imamo pravo da dišemo čist vazduh. Možemo to pravo da tražimo i da tužimo nekog ko nam ga oduzima”, kazao je Šergej.