Američki obavještajci: Na Tita je pokušan atentat, evo kada i gdje

U julu 1946. američki obavještajci fokusirali su Crnu Goru, između ostalog, zbog pokušaja atentata na Josipa Broza Tita tokom njegove posjete Crnoj Gori te zbog uloge antikomunističkih „zelenaških” grupa Krste Popovića.

Podaci se nalaze u analitičkom dokumentu „Internal Situation in Yugoslavia” (Unutrašnja situacija u Jugoslaviji) iz novembra 1946. godine. Pod oznakom „confidential” (povjerljivo) distribuiran je korisnicima 4. marta 1947. godine.

Da se informacija o navodnom atentatu na Tita pojavila samo u štampi, vjerovatno bi se mogla pripisati derivatu hladnoratovskih propagandno-psiholoških operacija američke vlade. Međutim, ta se informacija uzima u dokumentu „Internal Situation in Yugoslavia” Centralne obavještajne grupe iz novembra 1946. za nepobitnu činjenicu.

Dokument je, ponovimo, „confidential”, tj. nije predviđen za plasiranje u javnost – prema kojoj se, prema definiciji, prioritetno izvode propagandno-psihološka dejstva. Šta u dokumentu piše?

– Poslije pokušaja atentata na Tita i njegovu svitu u julu ove godine na crnogorskoe tlu režim je poduzeo drastične korake. Uhapšen je određeni broj komunističkih funkcionera, dok su KNOJ (Korpus narodne odbrane Jugoslavije) i redovne vojne jedinice zamijenjene, što implicira da su bile u nekim vezama sa ilegalnim nacionalnim jedinicama.

Poslije pokušaja atentata na Tita na Cetinju, naredni paragraf dokumenta „Internal Situation in Yugoslavia” iz novembra 1946. se odnosi na procjenu, kako piše, „ilegalnih grupa, nazvanih ‘zelenaši’, koje predvodi crnogorski brigadir, Krsto Popović”, piše Antena M.

CIG je preteča CIA-e

Po okončanju Drugog svjetskog rata, predsjednik Hari S. Truman 1. oktobra 1945. potpisat će izvršnu naredbu o raspuštanju vojno-obavještajne službe OSS (Office of Strategic Services). Reorganizacije kapaciteta za obavještajne, propagandno-psihološke i paravojne djelatnosti u inozemstvu su podijeljene između Stejt departmenta, ministarstva odbrane i generalštaba.

Truman će novom izvršnom naredbom od 22. januara 1946, uspostaviti Nacionalnu obavještajnu upravu, a CIG je njeno operativno tijelo. CIG je embrion CIA, ustrojene 18. septembra 1947. godine.

General Hojt. S. Vandenberg, pomoćnik šefa štaba vazduhoplovnih snaga američke vojske, od juna 1946. je bio šef CIG-a. Na toj dužnosti bit će do maja 1947. godine. CIG djeluje i u tadašnjoj Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji (FNRJ).