Filmovi o ratu u BiH, Palestini i Ukrajini na ovogodišnjem SFF-u

Na 30. Sarajevo Film Festivalu (SFF) prikazat će se više od deset filmova o ratu u Bosni i Hercegovini, Gazi, Ukrajini i drugim zemljama, kao i film Balkanske istraživačke mreže Bosne i Hercegovine (BIRN BiH) o srebreničkom rock and roll bendu i razdvajanju prijatelja zbog ratnih okolnosti i genocida u kojem je ubijen glavni član benda.

“Suočavanje s prošlošću”

Nakon skoro tri decenije od završetka rata, filmovi o zločinima iz 1990-ih godina i dalje su u fokusu festivala. U kategoriji “Suočavanje s prošlošću” bit će prikazana dva filma o ratu u BiH – jedan o zločinu u Štrpcima 1993. godine, a drugi film BIRN-a BiH o srebreničkom muzičaru ubijenom 1995. u genocidu, dok će u kategoriji “BH Film” biti prikazan i film o djeci ubijenoj tokom opsade Sarajeva.

“Aleja snajpera – Mom bratu”

Film “Aleja snajpera – Mom bratu” autora Cristiane Lucie Grilli i Francesca Toscanija, rađen u italijanskoj produkciji, prikazuje život Džemila Hodžića kroz njegov dugogodišnji projekat “Aleja snajpera”.

On kroz svoj projekat prikuplja fotografije svjetski poznatih ratnih fotoreportera iz perioda opsade Sarajeva od 1992. do 1996. godine, čime čuva uspomenu i sjećanje na ubijenu djecu.

Za Detektor kaže da je film još jedan od načina da se čuje priča o zločinu nad djecom Sarajeva, naročito za publiku koja ne koristi društvene mreže niti čita novinarske tekstove, a kojoj je važno da sazna za događaje tokom opsade glavnog grada BiH.

“Kada pročitate naziv filma ‘Mom bratu’, nije Džemil, nije Džemo, nije projekat, nego je mom bratu. Ovo je za svu braću i sve sestre koji su svirepo ubijeni u ratu pod opsadom. Film nije o meni, nego o svima nama kojima su brat ili sestra ubijeni”, poručio je Hodžić.

Autori filma i vlasnici italijanske produkcije stupili su u kontakt s njim u oktobru 2022. sa željom da ispričaju njegovu priču kroz objektiv filma. Prisjećajući se prvog razgovora s njima, kaže da je Grilli osjećala veliku želju i potrebu da snimi film, jer pamti rat iz televizijskih reportaža.

“Govorila mi je da osjeća da smo joj kao braća i sestre i da osjeća našu bol i da osjeća potrebu da ispriča priču o djeci koja su ubijena u opsadi Sarajeva”, kazao je Hodžić.

“Samir Mehić Bowie – Pisma iz Srebrenice”

Film “Samir Mehić Bowie – Pisma iz Srebrenice” autorice Lamije Grebo, rađen u saradnji BIRN-a BiH i Memorijalnog centra Srebrenica, bit će premijerno prikazan u okviru dva programa – “Suočavanje s prošlošću” i “BH Film”.

Film je priča o razdvajanju prijatelja i članova rock'n'roll benda iz Srebrenice u proljeće 1992. godine. Bubnjar Faruk odlazi iz Srebrenice, dok gitarista Samir ostaje u gradu. Preko pisama oni sve do jula 1995. sanjaju ponovni susret.

Grebo u filmu donosi sjećanja na Mehića kroz priče njegove porodice i prijatelja, te čitanje pisama koje je tokom rata slao najboljem prijatelju Faruku.

 “Posebno su me dojmila pisma koja je Samir pisao Faruku – njegova razmišljanja, čežnje, opisi grada u okruženju, svirke u ratu i velika želja da ponovo vidi drage ljude”, kaže Grebo.

Kroz više presuda Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) utvrđeno je da je u Srebrenici u julu 1995. godine počinjen genocid u kojem je ubijeno više od 7.000 muškaraca i dječaka.

“Čovjek koji nije mogao šutjeti”

Film “Čovjek koji nije mogao šutjeti” Nebojše Slijepčevića, rađen u produkciji Hrvatske, Slovenije, Francuske i Bugarske, priča je o zločinu u Štrpcima počinjenom 27. februara 1993. godine, kada su srpske snage zaustavile putnički voz na liniji Beograd – Bar i izvele putnike, koji su ubijeni na području Višegrada. Tada se samo jedan od 500 drugih putnika usudio suprostaviti vojnicima, o čemu film i govori.

Sud Bosne i Hercegovine je zbog zločina u Štrpcima osudio devet osoba na ukupno 111 godina zatvora, jedna je osuđena u Crnoj Gori na 15 godina, dok se u beogradskom Višem sudu vodi postupak protiv troje optuženih za ovaj zločin.

“Nikada ne skreći pogled”

Film režiserke Lucy Lawless “Nikada ne skreći pogled” prati rad snimateljice CNN-a Margaret Moth, koja je ratove u BiH, Libanu i Iraku učinila stvarnim za sjevernoameričke gledaoce, a također će biti prikazan na ovogodišnjem festivalu u okviru programa “Suočavanje s prošlošću”.

U okviru “Open air” programa prikazat će se igrani film Emira Kapetanovića “Djed Mraz u Bosni” o glumačkoj trupi koja s predstavom o Djeda Mrazu kreće na turneju u mala mjesta postratne BiH. Film na jednoj strani pokazuje dječije oduševljenje, dok s druge strane pojava Djeda Mraza ponovo rasplamsava stare sukobe među odraslima.

Rat u Palestini kroz objektiv filma

Kroz tri kategorije programa, SFF se bavi uzrocima i posljedicama nasilja, okupacije, raseljavanja u Palestini, Izraelu, na Bliskom istoku i ostatku svijeta, čime upotpunjuju sliku ovogodišnjeg programa koji je okrenut dubljem promišljanju aktuelnih događaja.

“Naše iskustvo u proteklih 30 godina jeste da je refleksija na najteža vremena putem dijaloga i umjetnosti neophodna ako želimo da mir preovlada. To je budućnost koju želimo da gradimo”, poručio je Jovan Marjanović, direktor SFF-a.

U kategoriji “Suočavanja s prošlošću” bit će prikazana dva filma o refleksiji rata u Palestini, rađena u produkciji nekoliko država.

“Život je lijep”

Film “Život je lijep”, rađen u produkciji Norveške, Palestine i Katara, jeste priča o borbi Mohameda Jabalyja za vlastita prava, kao Palestinca i filmskog autora nakon što je zbog okolnosti van njegove kontrole ostao zaglavljen u Norveškoj. Film je režirao Jabaly koji je, služeći se ličnim arhivom i videopozivima, iskazao ljubav i čežnju za svojim rodnim gradom, prijateljima i rođacima, dok je na Arktiku nastojao izgraditi novi život za sebe. Film je ljubavno pismo za Gazu, njegov novi dom – grad Tromso, i osnažujuću moć pričanja priča.

“Mi nemamo drugu zemlju”

“Mi nemamo drugu zemlju” je film Basela Adra, Hadana Ballala, Yuvala Abrahama, Rachela Szora, rađen u produkciji Palestine i Norveške.

Adra je mladi palestinski aktivista iz Masafer Yatta koji se od djetinjstva bori protiv masovnih izgona pripadnika njegove zajednice koje provode izraelske okupacijske snage. On dokumentuje postepeno brisanje Masader Yatta u okviru najmasovnijeg pojedinačnog čina prisilnog transfera populacije na okupiranoj Zapadnoj obali. Njegovi putevi ukrštaju se s putevima izraelskog novinara Yuvala, koji mu se pridružuje, te se duže od pola decenije zajedno bore protiv protjerivanja stanovništva.

Rat u Gazi počeo je u oktobru prošle, a do jula ove godine, prema podacima Ministarstva zdravlja Gaze koje citira Svjetska zdravstvena organizacija, ubijeno je više od 39.000 osoba, od čega su većina civili.

Prema podacima organizacije “Novinari bez granica”, u Gazi je u posljednjih deset mjeseci ubijeno više od 120 novinara.

Detektor je ranije pisao o problemu novinarskog izvještavanja iz Gaze tokom bombardovanja izraelskih snaga. Tako je Human Rights Watch ocijenio da “Meta”, vlasnica Facebooka i Instagrama, aktivizam za obustavu vatre u Gazi prepoznaje kao spam, odnosno bezvrijedan i zagušujući sadržaj.

Ukrajinski rat u fokusu festivala

Ruska invazija na Ukrajinu počela je u februaru 2022. godine, iako je rat u zemlji na ograničenim teritorijama trajao još od 2014. Prema podacima Ujedinjenih nacija, broj civilnih žrtava od početka invazije veći je od 11.000.

Na ovogodišnjem programu SFF-a naći će se i nekoliko filmova s tematikom ratnih zločina ili efekata rata u Ukrajini.

“Tatina uspavanka”

U kategoriji dokumentarnog takmičarskog programa svjetsku premijeru će imati film “Tatina uspavanka” režiserke Lesije Diak, rađen u produkciji Ukrajine, Rumunije i Hrvatske.

Film prati povratak Serhija, veterana kojem je rat načinio neviđenu štetu u privatnim odnosima. On se osjeća sve izolovanijim dok se bori da ponovo uspostavi blizak odnos sa suprugom Nadijom i njihova tri sina – Sašom, Artemom i Nikitom.

U filmu dolazi do neočekivanog obrata kada Serhij usmjeri kameru ka rediteljici. Ova zamjena uloga otvara prostor za osjetljivi razgovor o ljubavi i međuljudskim odnosima i navodi rediteljicu da progovori o vlastitom iskustvu prekida veze s jednim veteranom rata.

“Slika za pamćenje”

U okviru istog programa prikazat će se i film Olge Chernykh “Slika za pamćenje”, koji je esejistički prikaz dugog putovanja jedne porodice kroz rat.

Film dokumentuje potragu za prevazilaženjem užasnih, uzastopnih gubitaka tri generacije ukrajinskih žena – rediteljice, njene majke i njene bake – i predstavlja dirljivo istraživanje identiteta, kulturnog nasljeđa i moći pripovijedanja priča u povezivanju ljudi u teškim vremenima.

“Živa”

U kategoriji kratkog takmičarskog filma međunarodnu premijeru će imati film “Živa” Vladlena Odudenka o ukrajinskim vojnicima koji u martu 2022. godine, prevozeći mrtvačke vreće u podrum, primijete da je jedna osoba u vreći živa.

“Presretnuti”

Film “Presretnuti” u režiji Oksane Karpovych bit će prikazan u okviru kategorije “Kinoscope”, a njegova radnja prati ukrajinsku obavještajnu službu koja je presrela na hiljade telefonskih poziva ruskih vojnika s ukrajinske linije fronta.

Sadržaj tih poziva, na vrtoglavo napet i emotivan način, odslikava svu okrutnost rata. Upareni s prizorima razaranja usljed invazije i svakodnevnog života Ukrajinaca koji obnavljaju porušeno i suprotstavljaju se okupaciji, glasovi ruskih vojnika – od onih ispunjenih iluzijama o herojstvu do onih potpuno razočaranih i neracionalnih, kao i onih koji govore o pljački i činjenju sve užasnijih ratnih zločina ili šire propagandu, izražavaju sumnju i razočarenje – otkrivaju čitav spektar dehumanizirajuće moći rata i imperijalističku prirodu ruske agresije.

Sarajevo Film Festival počinje 16. i traje do 23. augusta, a prikazat će više od 250 filmova iz cijelog svijeta, od čega 57 premijera filmova iz regije u četiri selekcije takmičarskih programa.

Program, kao i termini projekcija svih filmova dostupni su na stranici Sarajevo Film Festivala.