Sedam naučnih otkrića koja su obilježila 2016. godinu

U protekloj godini ostvarena su značajna naučna dostignuća, počev od otkrića planete slične Zemlji pa sve do rješavanja jedne od velikih misterija fizike.

Gravitacioni talasi

Otkriće gravitacionih talasa u prostor-vremenu koji nastaju pri sudaru dvije crne rupe možda je najveći naučni uspjeh 2016. godine. Ono je potvrdilo značaj Teorije relativiteta Albert Einsteina i proglašeno je Dostignućem godine u oblasti fizike, a postoje veliki izgledi da dobije i Nobelovu nagradu.

Eventualno postojanje talasa, o kome je Einstein govorio još 1916, bila je jedna je od najvećih misterija fizike proteklog vijeka.

Dvije studije sudara crnih rupa pokazale su da je njihova masa mnogo veća od mase Sunca i da emituju talase koji se šire prema spolja kako bi se na kraju sudarili. U trenutku sudara, crne rupe su navodno oslobodile 50 puta veću energiju nego sve zvijezde iz svih galaksija univerzuma zajedno.

Proksima B

Postojanje planete koja kruži oko zvijezde najbliže Suncu naučno je potvrđeno u augustu protekle godine. “Proksima B” nalazi se u “nastanjivoj zoni” zvijezde Proksima Kentauri, udaljene svega 4,2 svjetlosne godine od Zemlje.

Naučnici vjeruju da je na njoj moguć život, pa čak i da bi ljudi u budućnosti mogli da je nasele. Ipak, još nije vrijeme da pakujete kofere, jer bi nam, uz postojeću tehnologiju, bilo potrebno oko 137.000 godina da stignemo do nje.

Postoje izgledi da na Proksimi B, koja je 1,3 puta veća od Zemlje, postoji voda zato što je dovoljno daleko od svoje zvijezde da se tečnost ne bi pretvorila u gas, a dovoljno blizu da bi mogla da se zaledi.

“Prvi dinosaurus svoje vrste”

Rep dinosaurusa starog 99 miliona godina, sačuvan u ćilibaru, uključujući i perje, kosti i meko tkivo, otkriven je sasvim slučajno u decembru, na pijaci u Mianmaru.

Naučnici tvrde da je pripadao celurosaurusu po imenu “Eva”, čiji se pernati rep zalijepio za smolu drveta prije oko 99 miliona godina, kada je dinosaurus bio veličine vrapca.

Naučnici vjeruju da bi u odraslom dobu bio malo manji od noja. To je prvi put u historiji da su u ćilibaru nađeni perje i kosti dinosaurusa.

Četiri nova elementa na Periodnom sistemu

Ruski, američki i japanski naučnici dodali su sistemu četiri nova hemijska elementa: nihonijum (Nh), moskovijum (Mc), tenesin (Ts) i oganeson (Og). To su 113, 115, 117. i 118. element na tabeli i nalaze se u sedmom redu.

Novi, sintetički, elementi, otkriveni su prilikom sudaranja veoma lakih jezgara.

Naučnici su prvi put sintetizovali nove elemente u periodu 2002-2010, a u tabelu su ih uključili krajem 2015. Njihovi novi nazivi odobreni su tek krajem novembra prošle godine.

“Junona” stigla do Jupitera

Nasina svemirska letjelica “Junona” oborila je rekord prošle godine pošto se najvećoj planeti u Sunčevom sistemu približila na 4.200 kilometara, krećući se brzinom od 208.000 km/h. Letjelica lansirana 2011. prvi je objekat koji je napravio čovjek koji je kružio oko Jupitera nakon okončanja misije “Galilej” 2003.

Today is the day of my #Jupiter closest approach! I’ll skim past the planet at a mere 2,600 miles above the clouds. pic.twitter.com/QJ8u5aJWAF

— NASA's Juno Mission (@NASAJuno) 27. kolovoza 2016.

Letjelica na solarni pogon namenjena je proučavanju strukture i jakog magnetnog polja Jupitera. Naučnici se nadaju da će pružiti korisne informacije o količini vode u atmosferi ove planete.

Ključ dugovječnosti?

Naučnici Klinike Mayo otkrili su da se ključ dugovječnosti možda krije u uništavanju ćelija koje više nisu sposobne za diobu. Ćelije koje su prestale da se dijele u našim tijelima, tzv. “senescentne ćelije” dovode se u vezu s bolestima starih ljudi, kao što su otkazivanje bubrega i dijabetes tipa 2.

Uklanjanje “ćelijskog otpada” produžilo je život miševa obuhvaćenih studijom za 17 do 35 odsto. Osim toga, usporeni su nastanak tumora i propadanje nekoliko organa uzrokovano starenjem. Najzad, miševi su izgledali zdravije, a upale masnog, mišićnog tkiva i bubrega su smanjene. Nekoliko farmaceutskih kompanija već radi na razvoju lijekova za uklanjanje ćelijskog otpada.

Miševi iz Petrijeve šolje

Stručnjaci za reproduktivnu medicinu u oktobru su ostvarili veliki prodor nakon što su uspješno razvili žive miševe iz jajnih ćelija napravljenih u laboratoriji.

Japanski naučnici su reprogramirali ćelije iz repa miševa i pretvorili ih u matične ćelije, da bi ih zatim u Petrijevoj šolji pretvorili u jajne ćelije. Te jajne ćelije su oplodili, a embrione implanirali ženkama glodara koje su dobile 11 zdravih potomaka.

Ukoliko se ista metoda pokaže djelotvornom i kod ljudi, mogla bi da posluži u svrhu liječenja neplodnosti, a homoseksualni parovi bi mogli da dobiju biološko potomstvo.