Projekcija filma Čarlsa Čaplina “Svjetla velegrada” u NPRS

Narodno pozorište Republike Srpske vas sa zadovoljstvom poziva na projekciju filma Čarlsa Čaplina “Svjetla velegrada” – scena “Petar Kočić”, četvrtak, 9. februar 2017. godine u 20 sati.

Razgovor o filmu nakon projekcije, razgovor vodi Slaviša Radan, dramaturg.

Čarls Spenser Čaplin, sin engleskog varijete glumca, rođen je u Londonu, sad već davne, 1889. godine.

U SAD je po drugi put došao početkom 1914. godine, kada je i pristupio kompaniji “Kiston“ u vlasništvu Meka Seneta, proizvođača tkz. slepstik komedije, tj. grube komedije sirovog humora. Tokom te godine nastupio je u 35 kratkih filmova, od kojih je jedan broj i sam režirao. Došao je potpuno nepoznat, a prije isteka godine postao je „zvijezda“.
Gledajući popularnog „Čarlija“, publici uglavnom promiče širi kontekst njegovih filmova. Čaplinov kostim skitnice, već sam dovoljno govori. Sve na njemu oslikava otmenost, istina otrcanu, ali ipak otmenost – uspravan hod, frak, štap, šešir koji redovno koristi u znak pozdrava. Doduše, nemamo saznanje da li je skitnica propali aristokrata sa zadržanim manirima ili samo pokušava steći dostojanstvo jednog ljudskog bića. Kako god, Čarli siromaštvu gleda pravo u oči, a kroz borbu sa nepravdom, stalno je prisutna kritika društvenog konteksta.

Takođe se zaboravlja se da je slepstik komedija većinom oslonjena na velika tehnološka dostignuća XIX vijeka, korištena uglavnom u proizvodnim sistemima surovog kapitalističkog društva. Zato tehnologija često, sa ili bez učešća radnika koji je koriste, ustaje protiv svojih pronalazača, kao i ljudske dominacije uopšte. Tada obično nastaje opšti haos izražen nasilnim razaranjem. Međutim, u tom razaranju nema ništa mračno što bi možda bilo očekivano – sve je dato na vrlo veseo način, tako da se čak i sam gledalac poziva na učestvovanje u uništavanju civilizacije.

1919. godine, zajedno sa Meri Pikford, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom, Čarls Čaplin osniva preduzeće Junajtid Artists. Od 1923. godine, u njemu snima sve svoje filmove. Tako počinje sa pravljenjem dugometražnih filmova koji mu omogućavaju razvoj likova. Njegov lik skitnice više nije isključivo potčinjen burleski koja dozvoljava samo šematske karaktere sa ređanjem situacija bez puno međusobne povezanosti. Polako nestaju komika tipova, dramaturgija skeča, izolovani gegovi. Nastaje epsko pripovijedanje, razvijanje psihologije i tragikomika.

Čarli počinje ispoljavati osjećanja – voljeti i osjećati bol. Međutim, svojom osjetljivošću kao da još više privlači nesreću, kao da tako još više provocira svijet.
Postaje očigledno, da zajedno sa sazrijevanjem Čarlsa Čaplina u stvarnom životu, sazrijeva i njegov Čarli skitnica – sanjar i idealista. Sazrijevanje mu donosi još veći individualizam, a time i suviše veliku smetnju za ljude. Njegova nesreća postaje potresna jer svjet nije moguće urediti da i Čarli u njemu bude srećan. Komika je zato tužna, ali uprkos svemu ne izaziva gnjev.

I film koji ćemo gledati „Svjetlosti velegrada“ (1931) – istovremeno, i dira u srce i nasmijava. Komika se proteže od apsurdnog šegačenja (primjer antologijske scene boksa) do majstorske satire, zbog koje je film i danas veoma aktuelan, pogotovo na prostorima Bosne i Hercegovine. Razlog za toliku aktuelnost je jednostavan – naš današnji kapitalizam je na istom stepenu na kom je bio kapitalizam u SAD-u između dva svjetska rata.

Film ismijava dvostruki moral bogatih Amerikanaca, koji su tada, za razliku od ovih naših “novopečenih“ bogataša sada (kojima je osnovna osobina primitivizam), bili čovječni i galantni barem kada su bili pijani.

A šta reći za početnu scenu otkrivanja spomenika koja tako savršeno oslikava stanje u Bosni i Hercegovini da nas naprosto ostavlja u nevjerici?

Zvučna manifestacija govora velikodostojnika, kao i njihova svečana ozbiljnost kojom promovišu mir, blagostanje ili šta već, zaista predstavljaju žestoku ironiju društva u kome danas živimo.

ULAZ SLOBODAN!