Kako je Univerzitet u Sarajevu pao 1.000 mjesta za Fortine vladavine

Univerzitet u Sarajevu prije nekoliko dana našao se na 1722. mjestu najboljih univerziteta na svijetu na rang-listi Webometricsa. Međutim, 2. augusta desio se šok, pad za gotovo 1000 mjesta, i vodeći univerzitet u Bosni i Hercegovini nalazi se na 2627. mjestu.

Kako se desio taj pad u odnosu na preliminarno rangiranje i šta je uopće Webometrics?

Webometrics je lista koju sastavlja jedna istraživačka institucija iz Španjolske, a za cilj ima pružanje „pouzdane, višedimenzionalne, ažurne i korisne informacije o uspješnosti sveučilišta širom svijeta na temelju njihove prisutnosti i utjecaja na web mreži“ (citirano), kako bi se univerziteti diljem svijeta motivirali da povećaju svoju prisutnost na webu. Ta prisutnost ogleda se u ukupnom broju web sadržaja, stranica i datoteka, njihovoj vidljivosti i utjecaju koji se mjeri brojem vanjskih navođenja.

Da bi se što bolje pozicionirali na toj ljestvici, univerziteti pokreću aktivnosti u cilju što boljeg pozicioniranja. Jedna od tih aktivnosti, a koja se od prije nekoliko godina provodi i na Univerzitetu u Sarajevu, jest obaveza svakog člana naučno-istraživačkog osoblja da ima otvoren Google Scholar profil, na kojem su navedeni radovi koje je objavio te broj citata i mjesto gdje su citirani.

Sigurno je da je to rangiranje relevantno i važno, no da li Webometrics nedvojbeno pokazuje stvarnu kvalitetu nekog univerziteta, a koja ovisi i od parametara koji su važniji od web-vidljivosti, tema je za široku i stručnu analizu. Ono pak što je uglavnom vidljivo jest kvaliteta radova koje naučnici i „naučnici“ imaju na svojim profilima. Okolo žita nalazi se kukolj koji ga guši, a u bjesomučnoj trci za što većim brojem radova (jer na tom broju se temelji akademsko zvanje) mnogi tobože naučni radovi često su na naučnom nivou ove kolumne.

To je tema koja bi mogla jednoga dana zaslužiti veoma opširno štivo. Jedno štivo koje se bavi i tom temo već postoji: preporučujem veoma važnu novu knjigu Nenada Veličkovića Akademsko šarlatanstvo: Nauka o književnosti i univerzitet u tranziciji – etnografski pristup, u kojoj autor precizno i argumentirano pokazuje da su se standardi na njegovom matičnom fakultetu, a analogno i na ostatku Univerziteta i univerzitetâ u regiji, toliko snizili da u intelektualno poštenje i kvalitetu akademskog radnika trebamo sumnjati sve dok ne dokaže suprotno.

Pri rangiranju univerziteta na Webometrics listi, citiranost autora pojedinog univerziteta sudjeluje s 10 posto u ukupnoj ocjeni univerziteta, pri čemu se uzima u obzir prvih stotinu najcitiranijih autora. I šta se desilo u dva dana između preliminarne i konačne liste? Desilo se to da su administratori Webometricsa diskvalificirali Univerzitet u Sarajevu u kategoriji citiranosti autora, što je utjecalo na njegov drastičan pad. A kako i ne bi diskvalificirali!
Naime, među stotinu najboljih naučnika pored svega ostaloga naći ćete visokocitirane autore na čijim profilima su tuđi radovi! Kod nekih se nalazi jedna tuđa knjiga ili rad, a u jednom primjeru nema čega nema: od članaka V. Havela iz vremena kad je naš autor bio malo dijete, do radova jedne Amerikanke po kojoj nosi ime jedan od sarajevskih trgova.

Ne mora značiti da su te greške urađene namjerno niti zbog njih treba ići u moralnu diskvalifikaciju onih koji su ih počinili. Razumno je pretpostaviti da se neki ljudi ne znaju najbolje služiti suvremenim tehnologijama. Da bi se te i takve pojave izbjegle i da Univerzitet u Sarajevu ne bude kažnjen od madridskih ranglistaša, iz rektorata Univerziteta je 12. jula upućen dopis svim organizacionim jedinicama u kojem se traži da svaki zaposlenik/ica u roku od sedmicu dana (do početka kolektivnog godišnjeg odmora) izvrši provjeru svog profila i ukloni greške, duple zapise i tuđe radove koje je ranije svjesno ili nesvjesno pripisao sebi. Svi zaposlenici su na svoje službene mejl-adrese dobili taj dopis i imali su dovoljno vremena da urade ono što treba uraditi.

Međutim, nisu, što je prije svega njihova greška, ali odgovornost snose i njihovi matični odsjeci. Ako je već toliko važno da naš univerzitet bude što bolji na Webometrics listi (važno je, ali to nije ultimativni pokazatelj stvarne kvalitete ni naučno-istraživačkog rada ni nastavnog procesa!), onda se trebalo bolje pobrinuti da se ovakav slučaj ne desi.

U svjetlu ovih činjenica, kako zvuči saopćenje sarajevskog Kantonalnog odbora Stranke demokratske akcije u kojem pad sarajevskog Univerziteta za 951 mjesto na spomenutoj rang-listi povezuju s aktualnom vladom Kantona Sarajevo? Nikako drukčije nego kao jeftini populizam, namjerno zaobilaženje činjenica kako bi se 1) istaklo prednost vladavine te stranke za Univerzitet jer je u oktobru 2018. Univerzitet „ostvario najbolju poziciju u svojoj historiji (1.676)“, 2) za šest mjeseci Fortine vladavine pao na 2627. poziciju.

O uzročno-posljedičnim vezama, o stvarnim značenjima svih ovih lista, kantonalno-odborski umovi nemaju potrebe da razmišljaju. Cilj je da se saopćenje upakuje i uspješno proda dijelu publike koji ne zna ni šta je Webometrics ni šta je Google Scholar. Osim toga, kada se kaže da je univerzitet ostvario najbolju poziciju u svojoj historiji, treba znati da je historija univerziteta ipak malo duža od ovih petnaestak godina otkako postoji Webometrics rangiranje.

Pred Univerzitetom u Sarajevu i svim drugim univerzitetima u BiH mnogi su izazovi i potrebno je – kao njegov zaposlenik, nastavljam pisati u prvom licu množine – da temeljito razmislimo o odnosu između onoga što dobivamo od društvene zajednice i onoga što joj vraćamo (primjerice, da opravdamo plaće koje su od ove godine visoko iznad bosanskohercegovačkog prosjeka), o kvaliteti nastavnog procesa i standardima naučnog rada, o transparentnosti rada u svim segmentima, i o mjestu našeg univerziteta u budućnosti u kontekstu demografskih i drugih procesa. Lako je za Webometrics.

Autor: Franjo Šarčević

“Svi stavovi, mišljenja i zaključci koji su izneseni u kolumni ne odražavaju nužno stav i mišljenje online magazina Fokus.ba, već isključivo autora.“