Projekcija filma “Dajte nam slobodu”

Narodno pozorište Republike Srpske vas sa zadovoljstvom poziva na projekciju filma Rene Klera “Dajte nam slobodu” – scena “Petar Kočić”, ponedeljak, 23. oktobar 2017. godine u 19:30 (ulaz sa bočne strane).

ULAZ SLOBODAN!

Razgovor o filmu nakon projekcije.

Razgovor vodi Slaviša Radan, dramaturg.

​Između dva svjetska rata, u Francuskoj, tačnije u Parizu, u izvjesnom procentu je postojala publika koja je, kada je u pitanju umjetnost, imala drugačije potrebe od ostalih – većim dijelom su to bili intelektualci izbjegli od sovjetske revolucije.

Postojanje publike na koju su uvijek mogli računati, kao i novoosnovanih filmskih klubova u kojima su filmovi prikazivani, mladim je filmskim stvaraocima osiguravalo preduslove u kojima su mogli stvarati, i što je najvažnije, ostati autonomni.

Eksperimentisali su, uglavnom se suprostavljajući konvencionalnim tehnikama filmske naracije, pa su tako i otkrili nove, specifične mogućnosti filmskog jezika. Tu se prije svega misli na dvije stvari – eliminisanje statičnosti objekata unutar samog kadra (ponekad i same kamere) i na montažu u kojoj se, na primjer, brzom izmjenom kadrova stvara posve specifičan ritam pokretnih slika koji je u stanju da govori više od bilo kakve naracije.

Međutim, ti mladi autori (Luj Delik, Žermen Dilak, Marsel Lerbije, Abel Gans, Žan Epsten) koji su sebe zvali filmskim impresionistima, nisu smatrali da je dovoljan novi ritmički raspored materijala, već su htjeli, po uzoru na slikare impresioniste, nagovijestiti neiskazano, tj. pomoću impresionističke montaže i fotografije na filmu pokazati raspoloženja, misli i osjećanja, ono što nije moguće ispričati. Užasavali su se „pozorišta na filmu“, a tu se prije svega misli na naraciju i sadržaj. Tako je Žermen Dilak pisala „Da smije da se posumnja u to da je filmska umjetnost pripovjedačka umjetnost“, a Žan Epsten je govorio da „Ne postoje priče. Postoje samo situacije… bez početka, sredine i kraja. Želim da se snime filmovi u kojima se ništa, ili skoro ništa ne dešava… u kojima najskromniji detalj nagovještava ton neke skrivene drame“.

Međutim, i pored sveg truda, nisu uspijevali – sa jedne strane, forma je isuviše preuveličavana, a sa druge strane, nisu uspijevali u potpunosti eliminisati sadržaj.
Korak dalje u oslobađanju filma od njegovih ustaljenih konvencija, načinili su Men Rej, Ferman Leže, a ponajviše Rene Kler kome posvećujemo ovo veče Filmoteke. On je u svom filmu „Međučin“ uspio eliminisali svaki sadržaj, a time i sve dijaloge – i kasnije su mu, u zvučnoj eri filma, dijalozi svedeni na minimum, pritom nikad ne naglašavajući ili ponavljajući ono što je već vidljivo kao pokretna slika. Dakle, uspio je dospjeti do čistog ritma pokretne slike, tj. do ostvarenja čiste vizuelne simfonije, čime je postao jedan od utemeljivača filmskog pravca “čisti film”, a sam film je postao manifest francuske avangarde.

“Međučin” je predstavljao i ruganje svim konvencionalnim formama filmske proizvodnje. U njemu se, takođe, već naslućuje i ismijavanje građanskih običaja, ali i blagonaklono karikiranje tipova iz naroda što je specifično za Klerove kasnije filmove, a ponajviše za film „Dajte nam slobodu“, koji je kombinacija mašte i društvene satire. Pun je i pobunjeničkog duha – od gledalaca zahtijeva angažovanost, zauzimanje stava – a na nivou ideje se zalaže protiv moderne tiranije mašina i protiv „hvalospjeva radu“ kada taj rad nije zanimljiv i ubija čovjekovu kreativnost. Ovdje treba napomenuti da Kler (slično Luisu Bunjuelu) smatra da prokletstvo čovječanstva leži u tome što je svoju dušu prodalo nauci. To je kasnije još eksplicitnije naglašeno u filmu “Ljepota đavola” iz 1950. gdje se ljudska kob (u obliku Mefista) javlja usljed pogrešne primjene materijalnog progresa.

Na kraju treba dodati da Kler u svojim filmovima od ironije ne pošteđuje nikoga. Čak ni svijet tipova, iza kojih prividno stoji i za koje se zalaže. Ironiše čak i sam njihov sistem ramišljanja.