Od Nevesinja do Zvornika: Najstarije džamije u BiH

Vjernici islamske vjeroispovijesti u BiH obilježavaju ramazanski Bajram kao što su to činili u proteklih nekoliko stotina godina. Historijat islama na prostoru Bosne i Hercegovine seže do unazad 15. stoljeća kada su izgrađene i prve džamije.

Po narodnim predanjima prva džamija u BiH izgrađena je na području Ustikoline između 1448. i 1449. godine, a podigao ju je Turhan Emin-beg, jedan od izaslanika sultana Murata II. Nije poznato kako je prvobitno izgledala ta džamija koja je pretrpjela više rušenja i paljenja, ali i obnova. Posljednji put pretrpjela je rušenje tokom rata , 1992. godine, a poslije rata obnovljena je u potpunosti od donacija džematlija. Danas je najposjećeniji vjerski centar u Ustikolini.

Careva džamija u Nevesinju, čija je izgradnja započela 1481. godine, smatra se jednom od najstarijih u BiH. Sredinom 2005. godine, odlukom Povjerenstva za očuvanje nacionalnih spomenika BiH ova džamija je proglašena nacionalnim spomenikom. I ova džamije je srušena 1992. godine, a obnovljena je prošle godine.

Jedinstven vjerski objekat a ujedno i jedna od najstarijih džamija u BiH je džamija na špicastoj stijeni Kušlat, između zvorničkog naselja Drinjača i Konjević Polja. Pretpostavlja se da je izgrađena između 1460. i 1480. godine. Do ovog objekta može se doći samo pješačenjem. Porušena je 1993. godine, a obnovljena 2011. godine. O džamiji na Kušlatu su pisali i čuveni putopisac Evlija Čelebija i nobelovac Ivo Andrić. Čelebija za ovu džamiju kaže da je Ebu'l Fethova(Mehmeda II Fatiha), dok Andrić, objašnjavajući gdje se nalazi Kušlat, govori da je tu sagrađena prva džamija u BiH.

Vrandučka džamija, udaljena 10 kilometara od Zenice, zvanično je prvi put spomenuta pod nazivom Časna džamija u popisu bosanskog sandžaka iz 1604. godine. Nije tačno poznato kada je izgrađena, a bila je mjesto za vjerske potrebe članova posade Vradučke tvrđave. Vrandučka džamija specifična je zbog položaja i veličine tvrđave Vranduk koja je izgrađena na stijeni, tako da nije bilo dovoljno prostora da se u njoj izgradi i džamija. Sadašnja džamija pripada tipu džamija sa drvenim dvostranim mahfilom i drvenom munarom te ima dva ulaza, jedan sa zapadne, a drugi sa sjeverne strane džamije.