Sjenka Radovana Karadžića nad Vučićem

Prvi i posljednji put Radovana Karadžića sam uživo vidio u Banskim dvorima u Banjoj Luci 1995. godine. Kolega Nikola i ja, specijalni izvještači Naše Borbe, upali smo neplanirano na konferenciju za štampu i krenuli da postavljamo pitanja. Radovan je strpljivo odgovarao i negde upola pitao: ”Hoće li ovo biti intervju za Našu Borbu?”, piše Dragoljub Petrović za portal Al Jazeere.

Znam da smo poremetili programsku šemu televizija, jer je bilo ratno stanje, pa su Radovanove konferencije morale da se emituju integralno, jer niko nije očekivao da će obraćanje trajati duže od deset minuta. A potrajalo je bar 45. Posle smo otišli u vojni pres-centar, gdje nam je neki pukovnik sa ”apisovskim” žarom u očima pričao da je Radovan izdao ”našu stvar”, uopšte, vojska je bila razočarana, jer je ”Čupo”, kako su tepali Radovanu, ”sve prodao”, mislili su na teritorije koje su tih dana padale jedna za drugom…

Nidža i ja smo te noći sjedili u sobi hotela ”Bosna”, gdje je odsjeo i Radovan, i smišljali šta da radimo ako ”Crna ruka” u gluho doba zaređa po sobama tražeći “Čupu”. Malo je falilo da na vrata okačimo natpis: ”Radovan nije u ovoj sobi, on je na trećem spratu, a mi smo novinari i trenutno spavamo. Probudite nas samo ako ga bude nekog belaja. Unaprijed zahvalni…”

Banja Luka je ličila na Sajgon, a hotel ”Bosna” na američku ambasadu u Sajgonu dva sata pred evakuaciju, Slobodan Milošević je isjekao telefonske linije sa Srbijom, jer nije trpio one koji su mu otkazivali poslušnost u trenutku kada je bio kandidat za osobu sa titulom ”garant stabilnosti i mira na Balkanu”… Karadžić mi je tada ličio na vrlo usamljenog čovjeka, kao i pre neki dan, kada je slušao hašku presudu.

“Zlikovci sa Zapada”

Iste noći u hotelu “Bosna” sreo sam i Aleksandra Vučića. Tada mladi radikal bio je zabrinut za sudbinu Republike Srpske, u čijem nastajanju je učestvovao od prvih dana. Najprije kao novinar, jer je 1992. godine postao član Srpske radikalne stranke, a te i naredne godine, kako je pisalo u njegovoj zvaničnoj biografiji, “radio je kao novinar na Kanalu S na Palama, u Republici Srpskoj, pripremajući i vodeći vijesti na engleskom jeziku”. Borba za Republiku Srpsku bila je jedan od temeljnih principa radikala, od kojih nisu odustali ni kada su postali naprednjaci.

Tako da Vučićeva bojazan da bi presuda Karadžiću mogla predstavljati opasnost po Republiku Srpsku nije ništa novo ili izneneđujuće za čovjeka čiji je veći dio karijere bio posvećen upravo stvaranju raznoraznih “državica” na teritorijama bivših jugoslavenskih republika. Upravo Vučić je bio jedan od glavnih govornika na “Svesrpskom saboru”, organizovanom u danima kada je Karadžić, u liku doktora Dabića, uhapšen poslije skoro 13 godina skrivanja, optuživši u zapaljivom govoru za to “zlikovce sa Zapada”. Iste one sa kojima danas više nego tijesno sarađuje.

Uopšte, javnost u Srbiji je gotovo većinski opredijeljena u ocijeni da Republika Srpska predstavlja mlađu sestru, ili mlađeg državnog brata, o kome se mora brinuti. Ne baš kao o rođenom bratu, ali svakako kao o bratu od tetke.

Atmosfera nije uvek bila takva. Milošević je u jeku rata u Bosni i Hercegovini uveo srpsko-srpske sankcije na Drini, a iz tih vremena pamte se stavovi kako ne može jedna šačica bosanskih Srba da ucjenjuje sedam miliona sunarodnika u matici. I kasnije, tokom potjere za Karadžićem i generalom Ratkom Mladićem, bilo je sijaset glasova koji su upozoravali da je Srbija ionako dosta propatila zbog zalaganja za “bratski entitet” i “bratske političare” s one strane Drine.

Danas, međutim, samo minoran dio medija i javnih ličnosti u Srbiji smatra da je Republika Srpska “genocidna tvorevina”. Takvi Republiku Srpsku obično zovu “Republikom Šumskom”, a njene stanovnike “šumnjacima”, što i dalje predstavlja priličnu jeres i pored činjenice da su se jedan predsjednik i jedan premijer poklonili senima srebreničkih žrtava, mada riječ genocid nijedan od njih nije upotrebio kao kvalifikaciju tog zločina.

A gdje su ti Potočari?

Pre dolaska na vlast, Vučić je bio redovan na pomenima srpskim žrtvama na groblju u Bratuncu. U to doba je govorio da ga dženaza u Potočarima ne zanima. Vučićev nagli politički zaokret nije promenio odnos prema Republici Srpskoj, ali jeste prema ratnim dešavanjima u Srebrenici, iako, čini se, to radi više zbog bildovanja svog novog imidža prozapadnog političara spremnog na suočavanje sa zločinima. Čije aktere je, doduše, i sam zdušno podržavao, ali koga to danas zanima u ionako neprincipijelnim međunarodnim odnosima, gdje se mnogo više cijene lojalni, nego principijelni.

Čak i oni građani Srbije kojima rat u Bosni nije bio brat, danas su prilično frustrirani nesrazmjernim presudama Haškog tribunala koje ukazuju da na kraju uvijek nastrada neki “naš čovjek”. To jeste dokaziv podatak, ali dosta govori i o navijačkom odnosu prema ratnim dešavanjima, kao i neprihvatanju nekih dokazanih okolnosti pod kojima je taj rat vođen.

Tako da je potpitanje u priči o svakom srpskom zločinu postalo gotovo šablonsko: “Pa šta!? I oni su nas ubijali…” U Srbiji se, naime, danas ni o jednom zločinu u Bosni ne može govoriti hladne glave, činjenicama, već se to uvijek završi kao priča o izdajnicima koji minimiziraju zločine nad Srbima. U jednom krajnje propagandnom diskursu. Vjerovatno da je tako i u Bosni i Hrvatskoj, jer svaka strana takvu priču doživljava kao neku vrstu prijetnje od moguće kolektivne krivice, mada su suđenja za ratne zločine u Hagu upravo pokušaj da se ta krivica “imenuje”.

Tako da Vučić na kolektivnom osjećaju nepravednosti Haškog tribunala dobro balansira u trenucima kada je po ko zna koji put jedan od srpskih čelnika iz devedesetih dobio zvaničnu presudu: “Kriv je!”

Da njegova Srpska napredna stranka, pa i on sam, nisu mnogo odmakli od svog radikalskog razmišljanja, koje svjesno potiskuju novostečenom proevropskom mantrom, govori podatak da je beogradski tabloid Informer, neoficijelno glasilo Srpske napredne stranke, čitaocima besplatno u subotu dijelio poster Radovana Karadžića. Što podsjeća na situaciju od prije deset godina, kada je u međuvremenu ugašeni dnevni list Glas javnosti poklanjao poster Ratka Mladića.

Šta bi bilo kad bi bilo

Listovi Glas javnosti i Kurir su tada objavili fotografiju na kojoj podoficir Vojske Srbije, učesnik vojnog defilea glavnim beogradskim bulevarom, salutira Mladićevoj fotografiji, koju drži jedan posmatrač parade. Fotografija je posle, kao poster, ponovo objavljena, ali je tadašnja reakcija države bila potpuno drugačija nego danas.

Povedena je istraga protiv lista koji je štampao Mladićev poster, a Ministarstvo odbrane je tada saopštilo da je sve to urađeno tendenciozno, kako bi stvorio utisak da budući oficiri podržavaju osobu optuženu za najteže zločine. Ministarstvo je tih dana saopštilo da je podoficir Ž. S, koji je fotografisan kako salutira Mladićevoj fotografiji, udaljen iz Vojne policije i protiv njega je pokrenut disciplinski postupak.

U slučaju Karadžićevog postera, naime, nikave reakcije države, za sada, nema. Možda jer, u Vučićevoj “papazjanija atmosferi” prema ratnim zločinima, niko u tome ne vidi ništa sporno. Niti se potresa zbog Karadžićeve sjenke nad Vučićem.

Detalj koji ne treba potcijeniti predstavllja i Vučićev odgovor, u nedavnom razgovoru sa novinarima, na pitanje: “Da li bi on, kao prethodna vlast, uhapsio Mladića i Karadžića?” Vučić je odgovorio: “Ne odgovaram na pitanja ‘šta bi bilo kad bi bilo!'”