Dan Evrope: Vizije koje ujedinjuju EU u izazovnim vremenima

U okviru Dana Evrope, koji se obilježava 9. maja, države članice Evropske unije – i one s ambicijama za pristupanje – osvrnule su se na postignuća bloka i buduće planove za Uniju. Dan promocije mira i jedinstva širom kontinenta poklapa se s Rusijom, između ostalih zemalja, koja slavi pobjedu nad nacističkom Njemačkom 1945. godine, navodi se u zajedničkom tekstu novinskih agencija FENA, EFE, AFP, STA, ANSA, MIA i Tanjug.

Rat u Ukrajini, trgovinski i poslovni sporovi s Kinom i Sjedinjenim Američkim Državama, inflacija – samo su neki od izazova s kojima se Evropska unija suočava. Čelnici Evropske unije obilježili su Dan Evrope i razgovarali o aktualnim temama koje su na dnevnom redu bloka.

Dok je njemački kancelar Olaf Scholz u utorak pozvao na više globalne saradnje pod jednakim uvjetima umjesto nastojanja da se Evropska unija pretvori u treću “svjetsku silu” uz SAD i Kinu, predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen pokazala je solidarnost s Ukrajinom u Kijevu.

Evropski povjerenik za krizni menadžment Janez Lenarčič govorio je u Sloveniji o postignućima EU-a o pitanju jedinstvenog tržišta, schengenske zone, eura i programa Erasmus, ali je kazao da vizija pionira Evropske unije Roberta Schumana još nije ostvarena. “Evropa nije postigla mir”, rekao je komesar.

Deveti maj u Ukrajini je Dan Evrope

Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen posjetila je Kijev 9. maja u kojem je prvi put upriličena ukrajinska proslava Dana Evrope. “Ovdje se svakodnevno brane vrijednosti koje cijenimo”, kazala je von der Leyen.

No, nisu samo o idejama i načelima razgovarali von der Leyen i ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski. Zelenski je pozvao EU da ubrza isporuku municije, ukine “neprihvatljiva” ograničenja na ukrajinski izvoz žitarica i započne pregovore o pridruživanju Ukrajine Evropskoj uniji.

– Došlo je vrijeme da se ukloni umjetna politička neizvjesnost u odnosima između Ukrajine i Evropske unije – rekao je Zelenski novinarima na zajedničkoj press-konferenciji.

Nakon razgovora u Kijevu, von der Leyen je ocijenila da je Ukrajina istinski ozbiljna u pogledu ostvarivanja svojih ambicija za članstvo u EU.

– Iz Kijeva odlazim pod dojmom odlučnosti Ukrajinaca, uprkos ogromnim izazovima s kojima se suočavaju. Moramo ih nastaviti podržavati – rekla je novinaru AFP-a koji je boravio u posjeti Kijevu uime Evropske Redakcije (European Newsroom-ENR) koja okuplja evropske novinske agencije.

Von der Leyen bi sljedeći mjesec trebala izvijestiti čelnike država članica EU-a i u oktobru im predati izvještaj o napretku Ukrajine u demokratskim i antikorupcijskim reformama. U tom će trenutku članice morati odlučiti hoće li pokrenuti službene pregovore o pristupanju Ukrajine Evropskoj uniji.

U državama EU postoji podrška Ukrajini, ali i skepticizam da li će zemlja s tako problematičnom nedavnom historijom biti u stanju započeti službene pregovore o pristupanju ove godine. Bruxelles procjenjuje da bi pregovori, kad počnu, mogli trajati šest do deset godina, dok je Kijev optimističniji.

EU27+: Obećanja, jedinstvo i proširenje?

– Rekli smo zemljama zapadnog Balkana, Ukrajini i Moldaviji: vi pripadate nama, želimo da postanete članice Evropske unije – kazao je njemački kancelar Olaf Scholz tokom govora u Evropskom parlamentu 9. maja.

Dodao je da nije riječ o altruizmu, “već o vjerodostojnosti i ekonomskom interesu”, kao i nastojanju da se osigura mir u Evropi, posebno nakon prekretnice koju je uzrokovao napad Rusije na Ukrajinu.

Scholz je dodao da pravedna politika proširenja znači ispunjavanje obećanja koja su data svim zemljama zapadnog Balkana, kojima je prije 20 godina obećana evropska perspektiva. “Geopolitička Evropa mora održati obećanja data susjedima”, rekao je.

Stabilizacija na Balkanu i suprotstavljanje ruskom i kineskom uticaju

Čelnici Evropske unije već su obećali jačanje veza sa zapadnim Balkanom, tokom samita EU-a i zapadnog Balkana u decembru 2022. godine. Rat Rusije protiv Ukrajine je naglasio važnost za EU da stabilizira regiju zapadnog Balkana i suprotstavi se uticaju i Rusije i Kine.

Španija, koja 1. juna preuzima rotirajuće predsjedavanje Evropskom unijom, također je približavanje zapadnom Balkanu postavila kao jedan od svojih prioriteta što je istaknuo i ministar vanjskih poslova José Manuel Albares tokom prošlomjesečne turneje po Srbiji, Bosni i Hercegovini, Albaniji i Sjevernoj Makedoniji.

Slovenska predsjednica Nataša Pirc Musar također je izjavila da vjeruje u više Evrope i da ju je potrebno promovirati na zapadnom Balkanu jer smatra da će to donijeti više stabilnosti u regiju.

U međuvremenu, obilježavanje 9. maja pokazalo je da dva bosanskohercegovačka entiteta imaju izrazito različite poglede na budućnost zemlje u pogledu politike i predstojećeg članstva u Evropskoj uniji. Dok je Federacija Bosne i Hercegovine Dan Evrope proslavila brojnim kulturnim događanjima, drugi bh. entitet Republika Srpska slavila je taj dan kao Dan pobjede nad fašizmom – poput Rusije.

Predsjednik Instituta za demokratiju Societas Civilis Skoplje Marko Troshanovski i izvršni direktor PRESPA Instituta Andreja Stojkovski imaju kritičniji pogled na trenutni proces proširenja.

– Uprkos hitnosti trenutka s ratom u Ukrajini, za koji se prije godinu dana očekivalo da će ubrzati proces proširenja, značajnijih pomaka u pogledu toga nema. EU nema sveobuhvatnu viziju proširenja, a nema ni interesa među državama članicama za taj proces niti za definiranje bilo kakvih rokova za novo proširenje – naglasili su oni u izjavi sjevernomakedonskoj novinskoj agenciji MIA 9. maja.