Na današnji dan rođen jedan od najvećih bh. književnika Meša Selimović

Na današnji dan 1910. godine u Tuzli rođen je velikan pera i zasigurno jedan od najvećih bosanskohercegovačkih književnika Mehmed Meša Selimović. Znamenit i bezvremenski opus je ostao iza njega, a među najpoznatijim djelima su mu “Derviš i smrt”, “Tišina” i “Tvrđava”.

U rodnom gradu Selimović je završio osnovnu školu i gimnaziju. Godine 1930. upisao se na studijsku grupu srpskohrvatski jezik i jugoslovenska književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Diplomirao je 1934. godine, od 1935. do 1941. godine radi kao profesor Građanske skole, a potom je 1936. postavljen za suplenta u Realnoj gimnaziji u Tuzli.

Prve dvije godine rata živi u Tuzli, gdje ga hapse zbog saradnje sa NOP-om, a u maju 1943. godine prelazi na oslobođenu teritoriju, postaje član KPJ i član Agitprop-a za istočnu Bosnu. Potom je politički komesar Tuzlanskog odreda, a 1944. godine prelazi u Beograd i obavlja političke i kulturne funkcije.

Od 1947. godine živi u Sarajevu i radi kao profesor Više pedagoške škole, docent Filozofskog fakulteta, umjetnički direktor Bosna Filma, direktor drame Narodnog pozorišta, glavni urednik Izdavačkog preduzeća Svjetlost. Godine 1971. penzioniran je i seli u Beograd. Biran je za predsjednika Saveza književnika Jugoslavije, bio je počasni doktor Sarajevskog univerziteta (1971), redovni član ANUBiH i SANU.

Dobitnik je brojnih nagrada, od kojih su najznačajnije NIN-ova nagrada (1967), Goranova nagrada (1967), Njegoševa nagrada (1967), potom Dvadesetsedmojulska nagrada SR BiH i nagrada AVNOJ-a. Umro je 11. jula 1982. godine u Beogradu.

Selimovićev status kao velikog pisca ranga evropskoga klasika temelji se ponajviše na njegova dva romana – “Derviš i smrt” i “Tvrđava”. Pisac se poziva na središnju evropsku narativnu tradiciju, posebno Dostojevskog, kao i na opštu struju književnog modernizma 20. vijeka. No, nošen temperamentalnim značajkama i osebujnom stvaralačkom vizijom, Selimović je stvorio vlastiti izraz koji se ne može jednoznačno svrstati ni u koju školsku kategoriju. Po pripovjednim tehnikama, nasljedio je i proširio roman lične ispovijedi ili realistička djela toka svijesti.

Dobro je razumio da za upečatljiv prikaz unutrašnjih borbi nisu odgovarajuće tehnike bilježenja fluktuacija svijesti.

Prvi roman “Derviš i smrt”, pisan živim stilom u kojemu se miješaju samoposmatranje, mudri zaključci o životu i ljudska drama derviškog šejha Nurudina, ostvarenje je univerzalne vrijednosti koje je privuklo pažnju inostrane čitalacke publike – dijelom i zbog upravo magnetičnog spoja egzistencijalne drame i opojne rezignacije kojim zrači islamsko-orijentalno okruženje.

– Roman nije realistički prikaz derviša ili sufizma, islamskog misticizma, jer Nurudinove dileme postaju besmislene ako ih posmatramo u kontekstu čvrsto ukorijenjene religijske svijesti. No, to nije kritika vrijednosti djela koje i nije imalo namjeru dokumentarno i vjerno prikazati mistične zanose ili sufijski pogled na svijet, nego je bilo uspješno u prikazivanju opšte ljudske dileme i muke postavljanja u bosansko-islamski kontekst i određivanja univerzalnog u lokalnom – zapisano je o djelu “Derviš i smrt”.

Sljedeći veliki roman “Tvrđava” prikaz je Sarajeva nakon Hočinske bitke i odlikuje se širom paletom likova i većim brojem lirskih prijelaza od “Derviša”, čvrsto usredotočenog na nezaboravni Nurudinov lik. Oba su djela bogata prigušenom emocionalnošću, sumračnim iskazima o ljudskoj sudbini, atmosferom koju je teško jednostavno opisati i koja se kreće od smirenosti u prihvatanju sudbine do bunta protiv neljudskih okolnosti, te referencama na historijski usud Bošnjaka.

Glavni Selimovićevi romani velika su djela zrelog književnog stvaraoca koji je harmonično spojio modernisticki diskurs, narativne tradicije “pripovjedačke Bosne” i orijentalno-islamski senzibilitet.

Ostala piščeva pripovjedačka djela, osim u detaljima, esejistički i memoarski radovi su zanimljivo štivo, ali ne dostižu ostvarenja evropskog i svjetskog ranga kao veliki romani.