Dok se Višković hvali posjetom Pekingu, Kina mijenja odnos prema dužnicima

Višednevna posjeta premijera Republike Srpske Radovana Viškovića Kini i najava skore posjete Milorada Dodika, nova su potvrda sve većeg uticaja kineskih firmi u Bosni i Hercegovini. Ali, po koju cijenu?

Tokom desetodnevne posjete premijera Republike Srpske kineskim firmama i poslovnom sajmu, koja je završila prošle sedmice, njegov tim se na društvenim mrežama pobrinuo da put prikaže kao jednu je od najdužih i najsadržajnijih posjeta domaćih političara Pekingu.

Viškovića su, u salonima koji su napravljeni da impresioniraju i pokažu snagu korporacija, dočekali direktori velikih kineskih kompanija, praćeni brojnim članovima delegacije.

“Prema utiscima koji se ovdje pojavljuju u medijima u Narodnoj Republici Kini, svi su oduševljeni mojim nastupom na sajmu. Mi smo dva prijateljska naroda – Kina i Republika Srpska“, rekao je Višković u snimljenoj izjavi koju je poslao medijima iz Kine.

Vlasti Republike Srpske grade u posljednjih nekoliko godina sve prisnije odnose s Kinom, dok ova zemlja postaje još važniji partner od kada je Rusija, kao najvažniji međunarodni saveznik Milorada Dodika, zbog invazije na Ukrajinu izložena brojnim sankcijama koje otežavaju finansijsku podršku drugim zemljama. U isto vrijeme, stručnjaci upozoravaju na opasnosti od prevelikog izlaganja dugova prema Kini.

Kompanije sa crnih lista

Radovan Višković s predstavnicima kineske kompanije AVIC. FOTO: Vlada Republike Srpske/Twitter

Višković se tokom deset dana sastao sa predstavnicima nekoliko kineskih državnih kompanija s kojima dogovara investicije u Republiku Srpsku. Tako je sa predsjednikom kompanije “PowerChina Corporation od China Ltd“, prema objavama na društvenim mrežama, razgovarao o unapređenju saradnje u vezi s investiranjem u izgradnju solarnih panela u Republici Srpskoj.

“PowerChina“ je već neko vrijeme zainteresovana za projekte u Bosni i Hercegovini, uglavnom vezane za energiju i infrastrukturu. Ova kompanija je 2022. održala sastanke sa Agencijom za strana ulaganja (FIPA) i Državnim ministarstvom za transport i komunikacije. Tokom posjete Kini, bivši državni ministar vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Mirko Šarović sastao se s predstavnicima “PowerChina” i “Sinohydro” 2017. godine. “PowerChina” je krovna kompanija firme “Sinohydro”.

Ova kompanija, s drugom kineskom firmom “PowerChina Roadbridge Group” i azerbejdžanskom kompanijom “Azvirt”, učestvuje u projektu gdje kasni izgradnja mosta “Počitelj” u vrijednosti većoj od 60 miliona maraka.

Kako je Detektor ranije pisao, dvije godine prije nego što su “Autoceste Federacije” potpisale ugovor sa “Sinohydrom”, ova korporacija je kažnjena u Africi zbog lažnog predstavljanja ranijih poslova.

Istraga antikorupcijskog ureda “Afričke razvojne banke” utvrdila je da je “Sinohydro”, da bi dobio posao, davao lažne podatke o uspješno završenim projektima, iako raniji poslovi u stvarnosti nisu bili završeni. Zbog toga je banka zabranila poslovanje s ovom firmom na period od tri godine.

Višković je s predsjednikom kineske kompanije za komunikacije i izgradnju “China Communications Construction Company – CCCC“ razgovarao o mogućoj saradnji. Ova kompanija je već imala poslove u susjednoj Srbiji.

“CCCC” je 2020. godine stavljena na spisak kineksih firmi koje su pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država zbog, kako se navodi, “korupcije, predatorskog finansiranja, uništavanja okoliša i drugih zloupotreba širom svijeta”.

Višković se sastao i s predstavnicima kineske željeznice, ali i sa predsjednikom jedne od najvećih kineskih državnih kompanija za energetiku “China Energy Energineering Group Co.“, s kojim je razgovarano o postojećim projektima u Republici Srpskoj, kao što je izgradnja hidroelektrane Dabar, te novim investicijama.

Ova kompanija je 20 mjeseci bila pod sankcijama Svjetske banke koja ih je optužila za upletenosti u prevare u Zambiji.

Višković je poslove dogovarao i s predstavnicima “China State Construction Engineering Group Co. – CSCEC“, kompanije koja se bavi građevinskim inžinjeringom.

“CSEC” već radi u Republici Srpskoj – projektuju i grade 33 kilometra dug autoput Vukosavlje – Brčko po cijeni većoj od 760 miliona eura. Detektor je pisao kako je ta kineska firma dobila posao za cijenu oko 60 miliona maraka veću nego što je bilo procijenjeno objavljenim tenderom.

Dok se predsjednik Vlade u Kini sastaje s potencijalnim investitorima, Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, najavljuje prodaju obveznica entiteta Kinezima, ali i svoj odlazak u Kinu tokom ove godine.

“Naravno da ćemo sarađivati sa Kinom. Mislim da je ono što predsjednik Vlade radi tamo dobar posao, a ja se spremam da tokom godine odem u Kinu i da pokušamo razviti što bolje odnose s Kinom“, kazao je Dodik.

On kaže i da nema rizika po Republiku Srpsku zbog saradnje s Kinom i prodaje obveznica toj zemlji. Primjere u kojima su pojedine zemlje, zbog neispunjavanja obaveza prema Kinezima, ostajale bez svojih luka i kompanija, naziva “izdvojenim slučajevima”.

“Ne može se na osnovu stvari koje je napravila Crna Gora govoriti o Kini. Kina je značajan partner. Danas ste mogli da pročiate da su zemlje BRICS-a [Brazil, Rusija, Indija, Kina, Sjevernoafrička Republika] u svom učešću u globalnom domaćem proizvodu pretekle zemlje ‘G7’, što govori o tome da se taj dio svijeta razvija, da je Kina nezaobilazna“, rekao je predsjednik Republike Srpske.

Kina jeste rastuća velesila, slažu se ekonomski analitičari, ali cijena poslovanja može biti velika.

Ekonomistica Svetlana Cenić kaže da su Kinezi predani poslu, ali insistiraju da ono što je s njima dogovoreno, bude i ispoštovano, po svaku cijenu.

“To što se ovi naši hvale prijemom u Kini, vidjet ćemo kako će to izgledati, jer Kinezi nisu budale. Oni traže garancije. Da li će prihvatiti obveznice? Oni će to procijeniti na osnovu budžeta Republike Srpske i na osnovu onoga šta njima treba. Jer to što nama treba, oni imaju“, kaže Cenić.

Ona napominje da su Kinezi ulaz na ovdašnje regionalno tržište već ostvarili preko Srbije koja, samo ove godine, treba toj državi vratiti oko četiri milijarde eura.

“Kineze interesuje energetski sektor, djelimično hrana i poljoprivreda. Oni su svjesni da smo mi poligon sukoba. Dodik, s druge strane, igra na kartu da ucjenjuje Zapad s Kinom i očekuje da Zapad da pare kako bi on odustao od Kine. Pitanje je da li će Kinezi tražiti da država bude garant obveznica Republike Srpske. Ako bude, onda će Dodik ucjenjivati svoje partnere na nivou BiH da država garantuje to“, kaže Cenić i dodaje da postoji realna opasnost da Kina postane “vlasnik Republike Srpske“.

“Kina svoje širenje radi preko geoekonomije, a ne preko geopolitike“, dodaje ona.

Tajnoviti ugovori

Radovan Višković s predstavnicima kompanije CSCEC. FOTO: Vlada Republike Srpske/Twitter

Zoran Pavlović, ekonomista iz Banje Luke, kaže da je kineska privreda u ekspanziji, kao i da se njihove kompanije prilikom investiranja u inostranstvo oslanjaju na četiri velike kineske državne banke koje su među najvećima na svijetu, a u kojima imaju veliku podršku. To evropske kompanije nemaju, napominje Pavlović.

“Kina obično zahtijeva državne obveznice, ali s obzirom da je obveznice Republike Srpske na neki način priznala i Svjetska banka i da je Republika Srpska trgovala obveznicama na bečkoj i londonskoj berzi, mislim da to neće biti toliki problem“, kaže Pavlović.

On, međutim, upozorava na slučajeve gdje su države izgubile imovinu zbog nemogućnosti poštivanja obaveza iz ugovora s Kinezima. Navodi da se Kinezi vrlo dobro štite ugovorima koje potpisuju.

Премијер Вишковић поводом службене посјете Народној Републици Кини, истакао је да је изузетно задовољан постигнутим резултатима, те да развојну шансу види у учешћу Републике Српске у пројекту “Један појас, један пут”. https://t.co/oIBXSvbEyO pic.twitter.com/gohZjWglZF

— Влада Републике Српске (@Vlada_Srpske) April 13, 2023

Ugledni vanjskopolitički medij Politico ove sedmice donosi analizu u kojoj navodi da Kina polako mijenja svoju blagu politiku prema dužnicima i insistira na vraćanju, a ne opraštanju, dugova zemalja koje bankrotiraju.

Kako piše ovaj list, dugovi prema kineskim kompanijama rastu i siromašne zemlje imaju poteškoće s vraćanjem kredita, a Kina ne planira to opraštati.

Opozicija u Republici Srpskoj osuđuje pokušaje Vlade da se zaduži u Kini. U PDP-u navode da su to “potezi očajnika”, koji na bilo koji način pokušava doći do novca.

“Očigledno je da para u Republici Srpskoj ponestaje. Ne postoji jasan stav kako vratiti godišnje anuitete koji pristižu, pogotovo ovaj veliki koji dolazi na naplatu u junu, a tiče se zaduženja na bečkoj berzi“, kaže predsjednik PDP-a Branislav Borenović.

Vlada jedini spas za budžet Republike Srpske vidi na istoku, u Pekingu, smatra urednik poslovnog portala Capital, Siniša Vukelić. Naročito, smatra on, nakon što je Republika Srpska ušla u diplomatski rat sa Sjedinjenim Američkim Državama i Velikom Britanijom, i nakon što se “posvađala“ sa Njemačkom.

“Zanimljivo je da se nastavlja praksa da vrlo malo informacija imamo o tome s kim se dogovara, šta se dogovara, kolika će biti cijena kamata na takve obveznice“, kaže Vukelić.

On navodi i da je od velike važnosti da javnost zna pod kakvim uslovima Vlada Republike Srpske pristaje na saradanju s kineskim investitorima, a da to do sada nije bio slučaj.

“Kada gledate globalno, za jednu državu ili pravno lice nije uopšte važno porijeklo novca. Da li je to kineski, turski, britanski, američki. Ne postavlja se to pitanje. Novac nema nacionalni predznak. Ali ono što je važno jeste kakve uslove postavljaju investitori. Kina je poznata kao neko ko ne postavlja uslove u vezi s ljudskim pravima, transparentnošću rada, ali i po tome da je vrlo nemilosrdna kada je potrebno da se njima plate dugovovi i zajmovi“, analizira Vukelić.

Republika Srpska je do sada sa kineskim državnim kompanijama sarađivala na nekoliko projekata. Najpoznatiji je projekat izgradnje autoputa Banja Luka – Prijedor, čiju izgradnju finansira kineski investitor, kompanija “Shandong“, a gdje je Republika Srpska dala određene garancije u vidu plaćanja godišnje naknade za raspoloživost autoputem u iznosu od 30 miliona godišnje – u narednih trideset godina. Detalji iz ugovora ostali su tajni jer ga Vlada odbija objaviti, pravdajući to “željom kineskog investitora”.