Historijski revizionizam i poricanje ratnih zločina jača ekstremističke grupe

Bosna i Hercegovina je zemlja u kojoj su prisutni različiti oblici ekstremizma i manifestirani na različite načine – online i offline, stoji u PAVE (Preventing and Addressing Violent Extremism through Community Resilience) izvještaju, koji osim kumulativnog ekstremizma istražuje i interakcije između državnih i vjerskih institucija, te online i offline deradikalizaciju, piše BIRN BiH.

Kumulativna radikalizacija Zapadnog Balkana je duboko ukorijenjena u ratovima iz 1990-ih i njihovom naslijeđu, kao i u dugotrajnoj društvenoj tranziciji i demokratizaciji, navodi se u izvještaju Evropske unije, koji ima za cilj predstaviti nalaze o ekstremizmu na ovom području.

“Etnički homogene sredine nastale etničkim čišćenjem i progonom u ratu, postale su plodno tlo za etno-političke narative koji su doveli do isključivanja ‘drugih’ u poslijeratnom periodu. To se odrazilo na stanovništvo i (in)direktno doprinijelo nastanku političkog ekstremizma i ekstremizma motiviranog etnonacionalističkom ideologijom i religijom, gdje su ‘drugi’ uvijek označeni kao ‘neprijatelji'”, navodi se u izvještaju.

U izvještaju je objašnjeno da je terenski rad u BiH istraživao uzročno-posljedične veze između ratnog naslijeđa, etničkih odnosa, etno-političkih narativa i ustavne strukture države, kao i prožimanja svake ove kategorije s vjerskom matricom, što je dovelo do specifične vrste ekstremizma u postdejtonskoj BiH – kumulativnog.

U dijelu izvještaja koji se odnosi na pokretače kumulativnog ekstremizma, navodi se da su ekonomska uskraćenost i nedostatak mogućnosti zapošljavanja glavni pokretači kumulativnog ekstremizma, te da je sukob, podstaknut radikalnim etnonacionalizmom i krajnje desničarskim ekstremističkim shvatanjima ekspanzionističkog prava, omogućio pojavu drugog oblika ekstremizma – selefizma.

“Većina ispitanika je kao faktore rizika na makro nivou za kumulativnu radikalizaciju u istraživanim zemljama istakla krhkost unutrašnjih državnih struktura, veliki nivo korupcije i nedostatak političke odgovornosti. Uslovi vezani za rat jedinstveno su zakomplikovali situaciju u regionu, posebno u BiH, gdje su uporne politički manipulirane i etnički povezane pritužbe igrale ulogu u motiviranju radikalizacije“, stoji u izvještaju.

U BiH je populizam dominantni politički diskurs, često okarakterisan kao plodno tlo za ekstremnu manipulaciju vjerskim i etno-političkim identitetima i podjelama. Navodi se i da prikupljeni podaci sugeriraju da su politički narativi općenito ekstremni.

“Ratno naslijeđe je još uvijek faktor kumulativne radikalizacije. Na naslijeđe rata u BiH 1992-1995. često su se pozivali politički akteri, ali i radikalni propovjednici, kako bi mobilizirali sljedbenike. Konkurentni i sukobljeni ratni narativi su osnovni pokretač kumulativnog ekstremizma, posebno u Srbiji, Bosni i na Kosovu“, navodi se u izvještaju.

U publikaciji objavljenoj u petak, 2. septembra, navodi se da su mnogi ispitanici isticali politizaciju religije i instrumentalizaciju vjerskih institucija kao važne pokretače ranjivosti, kao i da su različite godišnjice i komemoracije – posebno one vezane za protekla ratna dešavanja u BiH – kao i izbori, prilike u kojima se najčešće dešava politizacija vjere.

“Trajna politička nestabilnost u BiH utiče na radikalizaciju i Srba i Bošnjaka u Srbiji. Kategorizacija Srebrenice kao genocida u julu 1995. godine i njeno poricanje dali su snažan podsticaj radikalnim ili ekstremističkim stavovima u Srbiji“, stoji u izvještaju.

PAVE izvještaj je izrađen u sklopu istraživačkog projekta koji ima za cilj da se pozabavi globalnim pitanjem radikalizacije kroz ispitivanje temeljnih uzroka i pokretačkih faktora.

Izvještaj se fokusirao na Srbiju, BiH, Kosovo i Sjevernu Makedoniju, navodeći da su ispitanici u svim zemljama naveli kvalitet obrazovanja, državnu i vjersku institucionalnu saradnju, društvene veze i angažman, kao bitne faktore otpornosti.

“Faktori koji su najjasnije povezani s otpornošću u BiH uključuju obrazovanje, ulogu vjerskih institucija i ulogu političkih ili državnih institucija. (…) Konkretno, obrazovni sistem BiH je etnički fragmentiran, a ne unificiran, što rezultira prožimanjem nastavnih planova i programa s različitim etno-političkim narativima“, stoji u izvještaju, te se navodi da su ovi narativi često u suprotnosti jedni s drugima.

Prema mišljenju ispitanika, vrijednosti dobijene obrazovanjem u BiH imaju ograničen raspon otpornosti i ne mogu u potpunosti ostvariti svoj potencijal u jačanju otpornosti. Ispitanici kao pokretače otpornosti vide i vjerske institucije, uticaj društvenih mreža te ulogu organizacija civilnog društva.

“Organizacije civilnog društva u većini zemalja prepoznate su kao akteri koji mogu olakšati dijalog i procese pomirenja između različitih etničkih grupa, ali također igraju ključnu ulogu u sprečavanju nasilnog ekstremizma kroz otpornost zajednice“, stoji u izvještaju.

U izvještaju se zaključuje da prikupljeni podaci u BiH pokazuju kako se smatra da su žene podložnije općim oblicima nasilja, kao što je nasilje u porodici, dok se smatra da su muškarci osjetljiviji na ekstremističke ideje, podložnost različitim sadržajima i krajnji izraz nasilnog ekstremizma.