Ekonomski stručnjaci upozoravaju da Republici Srpskoj prijeti finansijski kolaps

Standard u Republici Srpskoj raste, ekonomija cvjeta, privreda je u usponu, manje je nezaposlenih…, a da bi još efikasnije funkcionisali potrebno je da ovaj bh. entitet vrati izgubljene nadležnosti” – barem to tako predstavljaju lider SNSD-a i član Predsjedništva BiH Milorad Dodik i ministrica finansija RS Zora Vidović.

No, realnost je znatno drugačija: Republika Srpska grca u dugovima i finansijski ne bi mogla podnijeti razdvajanje iz BiH. S obzirom na sankcije SAD-a prema Dodiku, situacija bi mogla biti još gora, piše Žurnal.

Maksimalan dugoročni dug do 611 miliona KM

Prema posljednjim objavljenim zvaničnim podacima, ukupan dug ovog bh. entiteta 30. septembra 2021. iznosio je 6,093 milijarde KM ili 52,5 posto BDP-a, dok je dug FBiH u istom periodu iznosio 5.969.964.899 KM (podatak sa 287. sjednice Vlade FBiH).

Dakle, RS je po glavi stanovnika dvostruko zaduženija od FBiH koja ima i veći broj stanovnika.

Iako opterećeni starim dugovanjima, Vlada RS i u ovoj godini planira nova zaduženja u ukupnom iznosu od 1,5 milijardi KM.

Odlukom Narodne skupštine RS iz decembra prošle godine, definisano je da se RS dugoročno zaduži maksimalno do 611 miliona KM, kroz emisije obveznica na domaćem i mađunarodnom finansijskom tržištu, te kreditima kod međunarodnih kreditora i stranih vlada. Za kratkoročni dug planirano je emitovanje ukupno 40 miliona KM šestomjesečnih trezorskih zapisa tokom januara i februara u iznosima po 20 miliona KM.

Planirali su i dodatni teret – izdavanje garancija do 700 miliona KM.

I dok ekonomski stručnjaci upozoravaju da nova zaduženja mogu dovesti do ekonomskog kolapsa, ministrica Zora Vidović ne dijeli njihovo mišljenje. Njeno viđenje je da RS nije prezadužena uz objašnjenje da „ukupan dug iznosi 53,10 odsto bruto domaćeg proizvoda“.

„Javni dug RS je 43,8 posto bruto domaćeg proizvoda, dok je prosječna kamatna stopa zaduženja 2,15 posto“, poručila je Vidović s govornice na posebnoj sjednici NSRS održanoj 15. decembra. U izjavama za pojedine medije iz RS-a hvalila je uspon privrede, te najavljivala rast BDP-a: “Smatramo da je to realno, a budžet ostaje likvidan i izmirivaće se sve obaveze”.

Novim zaduženjem vraćaju stari dug

Ekonomski analitičar Zoran Pavlović napominje da nema dovoljno informacija o strukturi i namjeni planiranih zaduženja:

“Praktično se pokušava novim zaduženjem vratiti stari dug što nije plan koji bi trebao funkcionisati. Nejasno mi je kako je moguće da su se u prošloj godini vršili reprogrami s ciljem potrošnje većih prihoda nego što su planirani, a u cijeloj priči imamo takva zaduženja da se dugovi ne vraćaju”.

Dodao je i to da je osnovni problem taj što nemamo precizne informacije o stanju duga i zaduženja RS. On tvrdi da je Vlada RS sebi napravila takav mehanizam da nije pod kontrolom Skupštine RS koja bi im nekada morala odobravati nova zaduženja, već je to samo zakon o zaduženju i budžetu, te definisani okviri koji su za tu godinu predviđeni.

“Lično mislim da nije dobro ići na nova zaduženja osim ako je to za servisiranje obaveza koje dolaze”, zaključuje Pavlović.

Dodikova “šuplja” obećanja

Ipak, sva priča o novim zaduženjima u RS-u prolazi u sjeni sve teže situacije u BiH, stalnim Dodikovim najavama o izdvajanju RS-a iz BiH, te sve češćim “zveckanjem oružja”. Vlast u RS-u uporno zatvara oči pred masovnim egzodusom koji je zahvatio i RS, i niko ne spominje kako to spriječiti. Istovremeno, Dodik svakodnevno spominje prenos nadležnosti, te uspostavljanje vojske, policijskih agencija, pravosudnih institucija, uprave za indirektno oporezivanje, RAK-a… Obećao je i, za oko 7.000 građanima iz RS-a koji su uposleni u institucijama na nivou BiH, zaposlenje u institucijama i organizacijama u RS-u.

Pavlović i ekonomistica Svetlana Cenić još prošle godine su za Žurnal izjavili da “za to nema para”.

“Njihova budžetska rupa je već sada milijardu, otprilike. Tih 7.000 je neproduktivnih i njih treba sada nejaka privreda da izdržava? To je van svake pameti, jer to budžet Republike Srpske, ni rebalansiran, ni nikakav, ne može izdržati i nije predviđeno“, upozorila je Cenić.

Pavlović je naveo da je javna administracija svakako već enormno velika s lošim rezultatima rada.

Dodikova prošlogodišnja obećanja su u koliziji sa najavama njegove ministrice Vidović da „RS svodi javni sektor na najoptimalniju mjeru i da su zaustavljena nova zapošljavanja“.

U prilogu BNTV iz decembra 2021. spominje se da statistički podaci govore da se u prošloj godini u javnoj administraciji skrasilo 2.232 zaposlenih, te da radnici i stručnjaci upozoravaju da taj nivo javne potrošnje ne može da izdrži privreda.

Nisu planirali sredstva za institucije kojima žele vratiti nadležnost

Podsjetimo da je i budžet za 2022. usvojen u decembru i iznosi 4,024 milijarde KM i za osam miliona KM je veći od prošlogodišnjeg. Ali, budžetom nisu predviđena sredstva za finansiranje institucija koje bi, prema Dodikovim najavama, trebale biti prenesene u nadležnost RS.

Ministrica finansija je izjavila da su “ostavili određene rezerve na određenim pozicijama” ukoliko dođe do određenih stvari. Iako Zora Vidović tvrdi da je “sa aspekta resornog ministarstva već osmišljen plan osnivanja uprave Srpske za indirektno oporezivanje u skladu sa vraćanjem nadležnosti” stručnjaci smatraju da je to ekonomski neprovodivo.

Da su zbog Dodikove retorike i urušavanja rada UIOBiH zabrinuti i predstavnici Međunarodnog monetarnog fonda (MMF-a) dokazuje i pismo koje su u decembru uputili na sedam adresa u BiH.

Zanima ih ko će servisirati dug. Ne samo onaj iz RS-a nego i iz FBiH.