Groblje i ulica jedini svjedoci života Jevreja u Visokom

– Jevreji u Visokom ne žive već pola stoljeća. Iza njih je ostalo groblje, uličica od stotinjak koraka i priča da su bili dobri trgovci, zanatlije i ljekari.

Imali su i sinagogu, u današnjoj Jevrejskoj ulici, ali od nje je ostao samo crtež, u Zavičajnom muzeju.

Savjetnik za kulturu i vjeru Jevrejske zajednice BiH Eli Tauber kazao je Feni da su Jevreji svojim zalaganjem i znanjem doprinijeli razvoju Visokog, a da je najzapaženija uloga u oblasti kožarstva i kožarske industrije.

– U Visokom više nema Jevreja, posljednji su umrli 70-ih godina. Ostao je čitav niz imena zapisan na spomenicima na malom, lijepom groblju smještenom pod brijegom, na putu iz Visokog prema Kiseljaku – istakao je Tauber.

Navodi da su se Jevreji u Visokom uglavnom bavili trgovinom i zanatima, da su bili limari, brijači, krojači, kožari, obućari, krpadžije. Jedan od uglednijih Jevreja, ističe, bio je Elijas Kabiljo, koji je doselio iz Sarajeva. Bio je imućan te je sagradio ciglanu, zidao kuće i davao ih pod najam. Te se kuće i danas nalaze u Visokom i zovu ih Kabiljine kuće, preko puta Socijalnog.

Historičarka Mirna Malić kaže da su u tom visočkom naselju Jevreji uglavnom živjeli, duž glavne ulice. U Jevrejskoj nisu, a ulica je dobila ime jer je u njoj bila sinanoga.

Izdvojila je nekoliko jevrejskih porodica, među kojima su Danon, Kabiljo i Demajo. Također, smatra da je jedan od uglednijih Jevreja bio Kabiljo koji je, pored ostalog, donirao ciglu za izgradnju Sokolskog doma, u Visokom poznatijeg kao Partizan.

– Avram Demajo je bio jedan od poznatih profesora kožarske škole – rekla je Malić te dodala da su Jevreji u Visokom imali i štampariju Danon.

Jevreji su u Visoko stigli u 18. vijeku. Na teritoriji visočkog sreza, do 1941. godine živjelo je ukupno 199 Jevreja. Srez je obuhvatao Visoko, Brezu, Kakanj i druge općine. Za vrijeme okupacije kod svojih kuća ostale su tri osobe, apotekar i dvije starice koje zbog bolesti nisu mogle putovati. Rat je preživjelo samo 18 Jevreja.

Naziv jevrejske zajednice u Visokom prije rata bio je Jevrejska bogoštovna opština Visoko.