UN zatražio od BiH javno izvinjenje i isplatu štete žrtvi seksualnog nasilja

Komitet protiv torture Ujedinjenih nacija (UN) donio je odluku kojom se od Bosne i Hercegovine traži javno izvinjenje žrtvi seksualnog nasilja, kao i isplata štete u što kraćem roku te sistematsko rješavanje problema reparacije žrtvama na državnom nivou, saopšteno je iz nevladine organizacije TRIAL International.

Iz ove organizacije saopštavaju da je ovo prva ovakva odluka donesena protiv BiH.

U novembru 2017. godine, osoba koja je preživjela ratno seksualno nasilje iz BiH, zastupana od nevladine organizacije TRIAL International, UN-ovom Komitetu protiv torture podnijela je predstavku protiv Bosne i Hercegovine. Predstavka se odnosila na neuspjeh bh. vlasti da ispune Konvencijom preuzete obaveze i žrtvi ratnog seksualnog nasilja omoguće efektivno i provodivo pravo na adekvatnu i pravednu naknadu, kao i što potpuniju rehabilitaciju, navodi se u saopštenju TRIAL Internationala.

Navedenom odlukom Komitet nalaže Bosni i Hercegovini da joj se isplati naknada štete, te u što kraćem roku osigura pružanje odgovarajuće i besplatne medicinske i psihološke pomoći. Također, naloženo je da se preživjeloj osigura javno službeno izvinjenje. U odluci se također navodi da Bosna i Hercegovina mora uspostaviti efektivni sistem reparacija na državnom nivou kako bi se pružili svi oblici reparacije žrtvama ratnih zločina, uključujući žrtve seksualnog nasilja, te pripremiti i usvojiti okvirni zakon koji bi jasno definisao kriterije za sticanje statusa žrtve ratnih zločina, uključujući seksualno nasilje, i utvrdio koja su specifična prava zajamčena žrtvama u cijeloj državi, stoji u saopštenju.

“Ovu odluku smatramo revolucionarnom, ne samo na nivou naše države nego i globalno, jer je ovo prva odluka pred ovim tijelom u kojoj se odlučivalo o predstavci žrtve ratnog seksualnog nasilja, te prva odluka Komiteta o predstavci pojedinca kojom se ispituje primjenjivost zastarnih rokova na zahtjeve za naknadu štete u predmetima mučenja”, kaže Adrijana Hanušić-Bećirović, viša pravna savjetnica TRIAL Internationala u BiH.

“S jedne strane, UN-ov komitet osudio je propust Bosne i Hercegovine da usvoji zakonodavstvo i razvije praksu izvršenja koja omogućava da se dosuđena naknada štete, poput one dosuđene u krivičnom postupku, zaista i naplati. S druge strane, ovo je prvi put da se jedno međunarodno tijelo za zaštitu ljudskih prava izjasnilo o praksi primjene zastarnih rokova na zahtjeve za naknadu štete žrtava mučenja u BiH tako što je osudilo ovu praksu napominjući da se, zbog kontinuirane traume s kojom žrtve torture žive nakon pretrpljenog mučenja, zastarni rokovi ne bi smjeli primjenjivati, jer se time žrtvama uskraćuje pravo na naknadu i rehabilitaciju koja im je potrebna, a država propušta provesti svoju obavezu iz člana 14 Konvencije, ostavljajući žrtvu seksualnog nasilja bez pravedne i adekvatne naknade štete”, ističe Hanušić-Bećirović.

Iz TRIAL Internationala kažu da je pravna pomoć preživjeloj žrtvi ratnog seksualnog nasilja započela u krivičnom postupku pred Sudom BiH, što je rezultiralo time da je to bio drugi slučaj u kojem je, u junu 2015. godine, dosuđen imovinskopravni zahtjev u krivičnom postupku u BiH, u iznosu od 30.000 konvertibilnih maraka (KM). S obzirom da počinitelj nije imao imovine i da dosuđeni iznos nije bilo moguće naplatiti, izvršni postupak se nije mogao provesti do kraja. S obzirom da u BiH ne postoji fond iz kojeg bi se u ovakvim situacijama automatski osigurala naplata dosuđenog iznosa, jedina mogućnost koja bi žrtvi nakon neuspješno provedenog izvršnog postupka teoretski preostala bilo bi pokretanje parničnog postupka kako bi se utvrdila supsidijarna odnosno dodatna odgovornost entiteta i države za naknadu pričinjene štete, objašnjavaju iz TRIAL Internationala.

Iz ove organizacije napominju da je odlukom Ustavnog suda BiH iz 2014. godine zauzet stav da se na tužbene zahtjeve za naknadu štete u parničnim postupcima usmjerenim protiv entiteta i države, primjenjuju zastarni rokovi od tri do pet godina iz Zakona o obligacionim odnosima, te se ovakvi tužbeni zahtjevi od donošenja odluke Ustavnog suda BiH odbijaju pred domaćim sudovima, zbog čega je žrtva, s obzirom i na činjenicu neprovodivosti presude iz krivičnog postupka, ostala bez efektivnog pravnog lijeka za ostvarivanje naknade štete.

Prema procjenama, više od 20.000 žena je silovano ili seksualno zlostavljano tokom rata u BiH. Pred Haškim tribunalom i Sudom BiH doneseno je na desetine presuda za sistemska silovanja, držanja u ropstvu ili seksualna zlostavljanja u logorima u BiH.