Evo šta je ubačeno u nove udžbenike istorije u Republici Srpskoj

U intervjuu datom Srni ministar prosvjete i kulture Republike Srpske Dane Malešević podsjetio je da je od ove školske godine u nastavni program istorije za 9. razred osnovnih škola i treći i četvrti razred gimnazije, uveden sadržaj koji se odnosi na period proteklog odbrambeno-otadžbinskog rata.

Malešević je objasnio da je “za razliku od Federcije BiH, gdje se ovaj sadržaj izučava na brutalan način i gdje su Srbi nazvani svakakvim pogrdnim riječima, sadržaj u udžbenicima koje će izučavati učenici u Srpskoj urađen uz poštivanje preporuka OEBS-a, bez vrijeđanja drugih naroda i nacionalnih manjina, s ciljem da se na osnovu činjenica stvori slika o dešavanjima u tom periodu”.

U novom udžbenika istorije za deveti razred osnovnih škola u entitetu RS, autora Dragiše D. Vasića, između ostalog sadrži i ove dijelove:

“U BiH se vodio građanski rat u kojem je malobrojnija srpska vojska bila nadmoćna…” “…mjesta počinjenih zločina su Srebrenica, Kozarac, Kazani, Kravice, Ahmići, Pakrac, Ovčara, Medački džep”, “…Haški tribunal je nakon rata sudio i presuđivao najviše Srbima, što je dokaz političkog uticaja…” “Četnički pokret u Drugom svjetskom ratu bio je antifašistički, dok su “Mladi muslimani” bili “prohitlerovska organizacija…”.

Treba spomenuti i da navedeni udžbenik negira presudu Međunarodnog suda pravde iz 2007. godine kojom je pravosnažno presuđeno da su institucije entiteta RS, vojska i policija počinili genocid.

Poglavlja

U Poglavlju XI, koje se odnosi na “RS, BiH i prostor bivše Jugoslavije na kraju XX i početku XXI vijeka”, autor navodi kako su Ustav iz 1974. godine, kao i dugotrajna ekonomska, politička i društvena kriza, kumovali raspadu Jugoslavije. Dodaje se kako je Savez komunista nestao kada je njegovo članstvo izgubilo vjeru u Jugoslaviju i komunizam.

– Zapad, opijen pobjedom u Hladnom ratu, nije prepoznao interes za održavanje Jugoslavije na novim društvenim i idejnim osnovama. SAD, Njemačka, Vatikan i drugi moćnici podržali su nasilne secesije i uskratili Srbima pravo na samoopredjeljenje. Jugoslavija je propala u seriji građanskih ratova – navodi se u udžbeniku.

Sukob u Sloveniji je, pojašnjava se, započet tako što su Slovenci “pokušali da preuzmu kontrolu na graničnim prelazima prema Austriji i Italiji”. U Hrvatskoj je, s druge strane, došlo do sukoba Hrvata i Srba, a JNA je “pokušavala da razdvoji sukobljene strane”.

Kada su posljedice ratova u bivšoj Jugoslaviji u pitanju, autor ističe podatak UN-a o 102.622 poginule osobe u BiH od 1992. do 1995. godine.

– Mjesta masovnih zločina bila su: Srebrenica, Kozarac, Kazani, Kravice, Ahmići, Pakrac, Ovčara, Medački džep – piše autor, stavljajući u istu ravan genocid u Srebrenici sa zločinom na Kazanima.

Još za vrijeme rata, napominje, osnovan je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju.

– Nesrazmjerno veliki broj optuženih i osuđenih Srba u odnosu na ostale ratne strane dokazuje političke utjecaje na Haški sud. Na taj način opravdavani su razbijanje Jugoslavije i protivsrpska politika u ratovima koji su vođeni – piše u udžbeniku.

U udžbeniku je priložen i tekst Čedomira Antića i Nenada Kecmanovića, koji govori o “iskrivljenoj predstavi o Srbima kao jedinim krivcima za rat i njegove strahote” u inostranim medijima, a u tom kontekstu se ističu i holivudski filmovi snimani od 1996. do 2011. godine.

U zasebnom poglavlju “Građanski rat u BiH i stvaranje RS-a” autor pojašnjava da su, u kontekstu uzroka rata, SDA i HDZ radili na izdvajanju BiH iz Jugoslavije te da su pokušali da “zaobiđu volju izabranih predstavnika srpskog naroda”.

O akterima rata

U kratkim crtama je autor udžbenika opisao i istaknute političke i vojne aktere u BiH za vrijeme rata.

– Radovan Karadžić (1945), psihijatar, pjesnik i političar. Kao osnivač i vođa Srpske demokratske stranke imao je izuzetno važnu ulogu u stvaranju RS-a, čiji je bio prvi predsjednik. Vlasti Srbije su ga 2008. godine izručile Međunarodnom krivičnom sudu u Hagu.

– Ratko Mladić (1943), kao pukovnik JNA imao je važnu ulogu u odbrani Srba u Hrvatskoj 1991. godine. kao general, bio je od 1992. do 1996. godine načelnik Glavnog štaba Vojske RS-a. Vlasti Srbije su ga 2011. godine izručile Međunarodnom krivičnom sudu u Hagu.

– Alija Izetbegović (1925 – 2003), pravnik, islamski teolog i političar. U mladosti je bio aktivan u prohitlerovskoj organizaciji “Mladi muslimani”, zbog čega je robijao poslije Drugog svjetskog rata. Napisao je Islamsku deklaraciju, u kojoj se založio za državu zasnovanu na Kur'anu, zbog čega su ga komunističke vlasti ponovo osudile. Bio je osnivač i vođa Stranke demokratske akcije i predsjednik Predsjedništva BiH.

Rat i Dejtonski sporazum

Autor je osjetio potrebu da sa učenicima podijeli konstataciju da su Bošnjaci činili gotovo cijeli sastav Armije RBiH, bez sličnih konstatacija o etničkom sastavu Vojske RS-a ili HVO-a, s tim što napominje angažman vojske iz Hrvatske na teritoriju BiH.

– Muslimanima je najveća materijalna i vojna pomoć stizala iz islamskih zemalja, uključujući i dobrovoljce (mudžahedini) koji su uključivani u redove ARBiH – navodi autor te dodaje:

– Iako malobrojnija, srpska vojska u BiH bila je, naročito u početku rata, nadmoćnija. Njoj je pripao veliki dio naoružanja jugoslovenske vojske, koja se nakon prijema BiH u UN maja 1992. povukla u SRJ. VRS imala je obučenije oficire.

Pojašnjava se kako je rat obilježilo “miješanje međunarodne zajednice”, koju su predstavljali SAD i EU.

– Tako su već na početku rata zabranjeni letovi srpskoj avijaciji – požalio se autor.

U kontekstu kraja rata, autor piše da je Vojska RS-a u julu 1995. godine “zauzela Srebrenicu i Žepu”, što je rezultiralo kasnijim NATO udarima. Mir je, podsjeća, postignut Dejtonskim sporazumom.

– Posebno bolno za srpsku stranu bilo je prepuštanje Bošnjacima gotovo cijelog grada Sarajeva i velikog dijela njegove okoline – navodi se u udžbeniku.

BiH nakon rata

Posebno poglavlje je posvećeno “RS-u u dejtonskoj BiH”, a u okviru tog poglavlja je na vrh liste problema stavljena “težnja bošnjačkih stranaka ka centralizaciji i unitarizaciji BiH”, dok su SAD i Evropska unija uglavnom pružale podršku bošnjačkoj strani. Ističe se kako je od 5,3 milijardi dolara pomoći za obnovu BiH tek petina pripala entitetu RS i da su odluke visokog predstavnika i Ustavnog suda BiH uglavnom bile protiv interesa RS-a.

– Visokim predstavnicima proširena su ovlaštenja, tako da su oni u vrijeme snažnog stranog intervencionizma od 2000. do 2006. godine donosili zakone i odluke kojima su čak mijenjali ustavno uređenje i Dejtonski mirovni ugovor, koji su trebali da štite i provode. Mnoge nadležnosti RS-a prenijete su na nivo zajedničkih institucija BiH. One koji su se suprostavili takvoj politici visoki predstavnik je strogo kažnjavao – dio je sadržaja udžbenika.

Djeca će također imati priliku naučiti kako su bošnjačke i strane sudije u važnim pitanjima preglasavale srpske i hrvatske sudije.

– Uprkos svemu, RS ima i dalje široku samoupravu. Predstavlja stabilniji dio BiH. Njeguje bliske veze sa svojom maticom Srbijom, na osnovu Sporazuma o specijalnim i paralelnim vezama, predviđenim Dejtonskim mirovnim ugovorom – piše u udžbeniku.

Draža Mihailović – antifašista

U ovom udžbeniku su obrađeni i raniji historijski događaji, iz kojih ćemo izdvojiti nekoliko segmenata iz perioda Drugog svjetskog rata. U poglavlju “Antifašistički pokreti otpora i rat u Jugoslaviji od 1941. do 1943. godine” je cijela lekcije posvećena četničkom pokretu, odnosno njegovom vođi Dragoljubu Draži Mihailoviću.

– Grupa pripadnika jugoslovenske vojske koju je predvodio pukovnik Dragoljub Draža Mihailović nije se poslije kapitulacije predala Nijemcima. Smjestila se na Ravnoj gori – pojašnjava autor.

Dodaje kako se četnički pokret borio za oslobođenje Jugoslavije te da je po karakteru bio antifašistički, nacionalni i građanski.